Overal om ons heen wordt productiviteit op een voetstuk geplaatst. Elk moment moet 'nuttig' zijn, elk idee 'origineel', elke actie 'efficiënt'. We leven in een wereld die zo geobsedeerd is geraakt door het kwantificeren van alles, dat we vergeten zijn hoe we moeten voelen, spelen en dwalen. En in die jacht op perfectie en prestatie, hebben we een van onze meest fundamentele menselijke eigenschappen – onze creativiteit – in een keurslijf gedwongen. We denken dat creativiteit iets is dat je wel of niet hebt, een talent dat sommigen van nature bezitten en anderen niet. Een soort aangeboren 'gave'. En als je die niet hebt, nou, jammer dan.
Maar wat als ik je vertel dat dit een van de grootste leugens is die ons is verteld? Wat als ik je uitdaag om dit diepgewortelde geloof los te laten en te zien dat je, net als iedereen, barst van de creativiteit? Het enige wat je nodig hebt, is een andere lens om door te kijken. Een lens die de wereld opent naar overvloed en waardering, zonder dat ik zweverig wil klinken. Dit is geen spirituele openbaring, maar een basale, psychologisch onderbouwde keuze in het creëren van onze eigen ervaringen met kunst, met beeldhouwen, en met het leven zelf.
Dit heeft diepe psychologische gevolgen. De psycholoog George A. Miller introduceerde al in 1956 het concept van 'The Magical Number Seven, Plus or Minus Two', wat suggereerde dat ons kortetermijngeheugen beperkt is in de hoeveelheid informatie die het tegelijkertijd kan vasthouden. Moderne neurowetenschappen nuanceren dit, maar de kern blijft: ons brein is geen onbeperkte opslagruimte. De constante poging om alles te onthouden leidt tot mentale vermoeidheid, stress, en een fenomeen dat we 'cognitieve overbelasting' noemen.
Wanneer ons brein continu overspoeld wordt en de focus moet houden op 'onthouden' en 'presteren', gebeurt er iets cruciaals. Zoals we in de vorige blog al aanstipperden, schakelt ons brein voornamelijk naar het 'Systeem 2'-denken van Kahneman: bewust, rationeel, probleemoplossend. Dit is fantastisch voor het afhandelen van taken, maar het verstikt de processen die nodig zijn voor diepe creativiteit. Creativiteit floreert juist wanneer we de teugels vieren, wanneer het 'Default Mode Network' (DMN) actief kan zijn – die netwerken die geassocieerd worden met dagdromen, zelfreflectie en het leggen van onverwachte verbanden. De neuroloog Oliver Sacks beschreef in zijn boeken vaak hoe de menselijke geest, wanneer bevrijd van strikte taken, in staat is tot de meest verbazingwekkende sprongen. Maar als die ruimte er niet is, als de druk constant is, dan blijft het DMN in de sluimerstand en blijft onze creativiteit op slot.
De angst om iets te vergeten is een stille moordenaar van creativiteit. Het leidt tot mentale kramp, tot een brein dat zich vastklampt aan informatie in plaats van het te laten stromen. En in die kramp zit het idee verstopt dat je niet creatief genoeg bent. Want hoe kun je vrijuit associëren, nieuwe ideeën vormen, als je bang bent dat je die ene briljante ingeving kwijtraakt voordat je hem hebt kunnen vangen?
Die "slimme, makkelijke plek om alles te bundelen" is jouw eigenzinnige, ongeordende schriftje. Jouw mentale afvoerputje, jouw ideeën-speeltuin, jouw geheime schatkamer. Hierdoor zul je vanzelf meer vertrouwen krijgen, wetende dat je niet verantwoordelijk hoeft te zijn om alles te onthouden. De last van het 'moeten onthouden' valt weg, en daarmee de angst om te falen. En met dat nieuwe vertrouwen komt een enorme opening.
Je zult meer openstaan voor nieuwe dingen en bereid zijn meer onorthodoxe, uitdagende en onvoltooide ideeën in overweging te nemen, omdat je een ruime voorraad van alternatieven hebt om uit te kiezen. Je brein, bevrijd van de opslagdruk, krijgt de ruimte om te associëren, te combineren, en te experimenteren met alle informatie die het heeft verzameld. Dit is waar de groei begint. De psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi, bekend van zijn onderzoek naar 'flow', stelt dat creativiteit floreert wanneer een individu volledig opgaat in een activiteit, zonder angst voor mislukking of afleiding. Het "Chaos Schriftje" creëert precies die veilige, afleidingsvrije zone voor je gedachten.
Denk aan de concepten uit de positieve psychologie, zoals die van Martin Seligman. Zijn werk benadrukt het belang van het cultiveren van positieve emoties en het erkennen van je sterke punten. Door je geest te bevrijden van de angst om te vergeten, creëer je ruimte voor waardering. Je brein, niet langer overbelast, gaat je meer wijzen op alle bijzondere en mooie dingen om je heen, hoe klein ook. Een gekke boomwortel, de manier waarop licht valt op een gebouw, een fragment van een gesprek – al die kleine, voorheen 'irrelevante' details, worden nu potentiële vonken voor nieuwe ideeën, nieuwe verbindingen. Het is een shift van schaarste (wat mis ik? wat vergeet ik?) naar overvloed (kijk eens wat er allemaal is! wat kan ik hiermee?).
Dit is een diepe psychologische transformatie. Waar je eerder misschien keek met een blik die gericht was op 'wat moet ik onthouden?' of 'waar is het nut van?', kijk je nu met een blik van 'wat is interessant?', 'wat inspireert me?', 'wat roept vragen op?'. Dit is essentieel voor creativiteit. De Britse beeldhouwer Henry Moore zei ooit: "De taak van de kunstenaar is het onzichtbare zichtbaar te maken." Hoe kun je het onzichtbare zien als je blik vertroebeld is door angst en prestatiedruk?
Alex en ik geloven dat de steen al een verhaal in zich draagt. Jouw taak als beeldhouwer is niet om iets nieuws te forceren, maar om dat verhaal te onthullen, het te bevrijden. Dit is een proces van geduld, van luisteren naar de materie, van het weghalen van het overbodige zodat de essentie tevoorschijn komt. En dat is exact de parallel met de "Chaos Schriftjes" methode. Je gedachten zijn die ruwe steen. Je schrijft ze op, ogenschijnlijk zonder orde, zonder doel, zonder oordeel. En dan, op een onverwacht moment, zie je opeens de vorm. Een verbinding. Een inzicht dat je nooit had gehad als je je gedachten had geprobeerd te dwingen in vooraf bepaalde categorieën.
Mijn eigen ADHD, die mijn brein vaak met een overvloed aan informatie en ideeën bestookt, is hierin een superkracht. Die 'chaotische' gedachtestroom, die ik in mijn schriftjes vang, stelt me in staat om razendsnel verbanden te leggen tussen disciplines die op het eerste gezicht niets met elkaar te maken hebben. Van permacultuur tuinieren tot technofeestjes, van museumbezoeken aan experimentele 3D-kunst tot de structuur van marmer – alles kan een inspiratiebron zijn. En het feit dat ik het gedocumenteerd heb op een laagdrempelige manier, in mijn eigen woorden, in mijn eigen schetsen, geeft me de rust en het vertrouwen om die verbindingen te maken. Ik hoef niet alles te onthouden; ik heb het gedocumenteerd. En dát is de sleutel.
Mijn ADHD mag dan een versneller zijn in het leggen van die snelle, soms onverwachte verbanden – het is de vrijheid van vastlegging die de methode zo krachtig maakt. Juist als je geen ADHD hebt, en misschien van nature meer gericht bent op orde en structuur, kan dit je brein de broodnodige ruimte en ademruimte geven. Denk eraan als een mentale 'reset'-knop. Waar je normaal gesproken misschien worstelt met die ene gedachte die maar blijft rondspoken omdat je bang bent hem te vergeten, of die ene ingeving die zo vluchtig is dat hij verdwijnt voordat je hem kunt categoriseren, biedt het chaos schriftje een veilige haven. Geen druk, geen prestatie-eisen, alleen pure expressie.
Voor elke creatieveling, of je nu beeldhouwer bent, schrijver, programmeur, of kok, is het essentieel om toegang te hebben tot een onuitputtelijke bron van ideeën zonder de druk van perfectie. Het gaat erom een plek te creëren waar je hersenen kunnen 'spelen' zonder angst voor oordeel of verlies. Zo'n schriftje wordt jouw persoonlijke vrijplaats, waar je de onvoltooide gedachten, de wilde sprongen en de onorthodoxe invalshoeken een plek geeft. Het is de ultieme manier om de constante informatiestroom te temmen en om te zetten in bruikbare, inspirerende data voor jouw creatieve proces. Het verrijkt je interne 'databank' en traint je brein om verder te kijken dan de voor de hand liggende oplossingen. Het is de stille kracht achter die "aha!-momenten" die elke creatieveling zo koestert. Dus ja, het is absoluut voor jou, en je zult versteld staan wat het je brengt!
Dit is niet zomaar een notatiemethode; het is een psychologische reset. Het is het creëren van een veilige haven voor je gedachten, waar ze kunnen dwalen, struikelen, botsen en zich vermenigvuldigen zonder angst voor verlies of falen. Het is het erkennen dat de rijkdom van je innerlijke wereld niet zit in de perfecte organisatie, maar in de organische, vrije stroom van ideeën.
Deze methode is een directe uitnodiging om meer open te staan voor nieuwe dingen en bereid te zijn meer onorthodoxe, uitdagende en onvoltooide ideeën in overweging te nemen, omdat je een ruime voorraad van alternatieven hebt om uit te kiezen. Je zult jezelf meer openstellen voor verschillende perspectieven, van meer mensen en dingen om je heen. Dit is de essentie van een groei-mindset, een concept gepopulariseerd door Carol Dweck in haar boek Mindset. Waar een 'fixed mindset' gelooft dat talenten vaststaan, omarmt een 'growth mindset' het idee dat capaciteiten kunnen worden ontwikkeld door toewijding en hard werken. Door jezelf toe te staan om te experimenteren en te documenteren zonder oordeel, voed je die groei-mindset in je creativiteit.
Dus, durf te geloven dat je wél creatief genoeg bent. Durf die innerlijke criticus de mond te snoeren. Durf die chaos te omarmen. Want in die chaos, in die vrije stroom van gedachten, ligt een wereld van overvloed te wachten om ontdekt te worden. En die ontdekking, dat is waar het echte plezier in het leven en in de kunst begint. Het is een keuze die je maakt: blijf je vastzitten in de angst voor schaarste, of stap je in de overvloed van je eigen, unieke creatieve kracht? De weg ligt open. En het pad begint vaak met een leeg schriftje en een open blik.
Waarom begin je niet vandaag met jouw eigen chaos schriftje? En als je die bevrijding en die nieuwe blik op creativiteit in 3D wilt ervaren, dan staat de deur van ons atelier in Leiden voor je open. Kom het beeldhouwen in steen zelf ervaren, en breng deze methode van overvloed direct in de praktijk onder de begeleiding van Alex en mij. We werken niet met ingewikkelde jaarprogramma's, maar met een flexibel strippenkaart systeem, perfect voor als je je tijd zelf wilt indelen of als je van verder weg komt. We geven les op dinsdag- en woensdagavond, en ook op zaterdagen (10.00 tot 16.00 uur) om iedereen de kans te geven deze diepgaande ervaring op te doen.
Start met beeldhouwen en breng deze methode in de praktijk in ons atelier! We kunnen niet wachten om te zien welke prachtige vormen jij uit de steen – en uit jezelf – zult bevrijden.