In eerdere onderzoeken keken we naar hoe verschillende kunstvormen elkaar kunnen beïnvloeden. We onderzochten hoe de traditionele, platte schilderkunst inspiratie kan bieden aan de steenbeeldhouwer. Elementen zoals compositie, licht, kleur en verhaal, die normaal op een vlak worden gebruikt, kunnen ook in de driedimensionale wereld van steen worden toegepast.

Er is echter een interessant gebied daartussenin: kunstenaars die het schilderij zelf al anders maakten, waarbij het doek een object wordt en de verf een tastbare, ruimtelijke vorm krijgt. We bedoelen hier 3D-schilderijen, reliëfs en wandobjecten, zoals gemaakt door kunstenaars als Ben Nicholson, Ad Dekkers en Jan Schoonhoven. Deze werken, die tussen schilderen en beeldhouwen in zitten, zijn een bijzondere bron van inspiratie voor steenbeeldhouwers.

Bij Beeldhouwatelier Simone van Olst in Leiden, waar Alex Sluimer en ik werken, zien we hoe het bestuderen van deze pioniers ons helpt een fijnere taal te ontwikkelen voor ruimte, textuur en licht. In deze blog gaan we dieper in op wat we van deze ‘tastbare illusies’ kunnen leren en hoe hun krachtige taal weerklank kan vinden in de beeldhouwkunst.

De overgang van een plat schilderij naar een driedimensionale sculptuur lijkt soms groot. Het vraagt om een flinke vertaalslag. Maar kunstenaars die al werkten met echte, zij het subtiele, diepte kunnen hierbij als brug dienen. Hun reliëfs zijn geen suggestie van ruimte – ze zijn ruimte. De ondiepe ruimte (shallow space) die zij gebruiken, biedt waardevolle lessen. Neem Ben Nicholson, met zijn overlappende, geometrische vormen in zachte kleuren of wit. Hij laat zien hoe kleine hoogteverschillen een boeiend gevoel van ruimte kunnen creëren.

​Voor beeldhouwers is dit erg relevant. Het daagt uit om laagreliëf nog preciezer te benaderen, waarbij elke millimeter telt. Maar het nodigt ook uit tot verfijning van driedimensionale vormen: hoe kan een nauwelijks zichtbare verschuiving in een oppervlak de hele vorm anders laten aanvoelen? Nicholson toont de kracht van subtiliteit. Zijn werk leert ons dat de ruimte tussen vormen net zo belangrijk is als de vormen zelf. De gelaagdheid in zijn composities – hoe vlakken elkaar overlappen of afwisselen – kan beeldhouwers inspireren om sculpturen te maken die aanvoelen als een reeks ontdekkingen, of als lagen in steen die een verhaal vertellen, zoals bij geologische formaties.

Ad Dekkers richtte zich in zijn vaak witte reliëfs en sculpturen sterk op de lijn en de incisie. Zijn cirkels, vierkanten en lijnen zijn geen versiering, maar ingrepen die het oppervlak veranderen, licht vangen en diepte voelbaar maken. Een lijn is bij hem niet zomaar een lijn, maar een schaduwrand, een grens, een visuele leidraad.

Voor steenbeeldhouwers is dat bijzonder inspirerend. Hun werk draait immers ook om lijnen en randen: de scherpe snede van een beitel, de zachte welving van een gepolijst vlak, of een zorgvuldig gemaakte groef. Dekkers laat zien hoe één goed geplaatste lijn een heel vlak tot leven kan brengen. Zijn spel met rechte en gebogen vormen roept spanning of juist rust op. Zijn onderzoek naar hoe een vierkant door een lijn kan worden verdeeld, of hoe een cirkel in een vlak kan opduiken of loskomen, biedt een helder denkraam. Voor beeldhouwers is dat een uitnodiging om bewuster met geometrie om te gaan, en lijnen niet alleen als vormen, maar als bouwstenen van betekenis te gebruiken.

Veel reliëfkunstenaars, zoals Ad Dekkers en Jan Schoonhoven – bekend van zijn witte kartonreliëfs – maken bewust gebruik van monochroom, vaak wit. Wat misschien lijkt op een beperking, blijkt juist een kracht: het haalt de aandacht weg van kleur en legt de focus op vorm, textuur en licht. Dat is ook voor de steenbeeldhouwer herkenbaar, die vaak werkt met de natuurlijke kleur van het materiaal. Zonder kleur krijgt het oppervlak zelf de hoofdrol. Schoonhovens werk, gemaakt van ribkarton en papier-maché, steeds wit geverfd, laat prachtig zien hoe licht speelt met kleine verschillen in structuur en richting. De herhaling van eenvoudige vormen zorgt voor een ritme van licht en schaduw, dat steeds verandert met het standpunt en de lichtinval.

Voor de beeldhouwer is dit een uitnodiging om te experimenteren met de afwerking van steen. Gepolijste delen weerkaatsen licht anders dan ruw gehakte, geschuurde of gebouchardeerde vlakken. Door die technieken slim te combineren, kan ook een beeldhouwer een rijk spel van licht en donker creëren – een soort schaduwpalet, zelfs in één soort steen. De ‘poëzie van wit op wit’ wordt dan de ‘poëzie van steen op steen’, waarin de textuur het oppervlak laat zingen.

De geometrische abstractie en precisie die veel van deze kunstenaars gebruiken, kunnen sterk inspireren – vooral beeldhouwers die houden van een strakke, minimalistische of constructivistische stijl. Een ogenschijnlijk eenvoudige vorm zoals een perfect vierkant, een cirkel of een strakke lijn kan in steen een krachtige uitstraling hebben en een gevoel van rust en tijdloosheid oproepen.

Toch is steen een levend, natuurlijk materiaal – het kan onvoorspelbaar zijn. Juist daarin zit een interessante spanning: het contrast tussen de strakke, geometrische bedoeling van de kunstenaar en de eigen aard van de steen. Kun je een perfecte vorm uithakken uit een ruw blok graniet? En wat doet de natuurlijke tekening van de steen met hoe die vorm overkomt?
​
Die wisselwerking tussen idee en materiaal kan leiden tot beelden die én doordacht zijn én zintuiglijk rijk. De herhaling en het ritme van geometrische vormen, zoals je vaak ziet in reliëfs, kunnen beeldhouwers ook aanzetten tot het maken van modulaire werken – series waarin je met een paar basisvormen steeds nieuwe combinaties onderzoekt.

Een opvallend kenmerk van deze reliëfs en wandobjecten is hun ''objectheid''. In tegenstelling tot traditionele schilderijen, die je als vensters op een andere wereld bekijkt, tonen deze werken zichzelf als dingen in de ruimte – met massa, dikte en aanwezigheid. Ze gaan een relatie aan met de muur waarop ze hangen en met de ruimte eromheen.

Dat bewustzijn van een kunstwerk als zelfstandig object is iets wat beeldhouwers natuurlijk goed kennen. Door te bestuderen hoe deze reliëfs hun ‘object-zijn’ laten voelen, kan een beeldhouwer scherper nadenken over de presentatie van zijn eigen werk: moet er een sokkel onder? Hoe reageert het beeld op de ruimte eromheen? Hoe activeert of verandert het die ruimte?

Een interessante uitdaging is om de principes van zo’n wandreliëf vertalen naar een volledig vrijstaand, alzijdig beeldhouwwerk.  Hoe ontvouw je de gelaagde, maar relatief platte ruimte van een Nicholson-reliëf tot een volume dat van alle kanten bekeken moet worden? ​Welke lijnen, vlakken en texturen blijven werken, en wat moet je aanpassen om ze ruimtelijk te laten spreken?

De open ruimtes binnen het reliëf – de dieptes en uitsparingen – krijgen dan een nieuwe rol: het wordt ruimte waar je omheen kunt lopen, die je lijfelijk ervaart.

Tenslotte ligt er een diepe conceptuele resonantie in het werk van veel van deze kunstenaars. Ad Dekkers hield zich niet simpelweg bezig met mooie vormen; hij onderzocht op bijna wetenschappelijke wijze hoe lijnen, vlakken en vormen werken. Hij vroeg zich bijvoorbeeld af hoe je een vierkant kunt verdelen, of hoe een cirkel kan veranderen met een kleine ingreep.

Deze manier van denken – kunst als onderzoek – kan beeldhouwers inspireren om hun werk ook te zien als een zoektocht. Een manier om vragen te stellen over vorm, ruimte of betekenis, en die vragen te verkennen over meerdere beelden heen. Het kan leiden tot een persoonlijke, samenhangende beeldtaal, gebaseerd op eigen regels of fascinaties.

De modernistische drang naar eenvoud en een tijdloze vormtaal kan ook vandaag nog motiveren. Het helpt de beeldhouwer om verder te gaan dan decoratie, op zoek naar werk dat blijvende betekenis heeft.

De subtiliteit van deze reliëfs vraagt om aandachtig kijken. Ze geven zich niet meteen prijs, maar nodigen uit tot herhaling en reflectie. Kun je als beeldhouwer ook zulke werken maken? Beelden die de kijker blijven uitdagen, waar telkens iets nieuws in te ontdekken valt?​

De wereld van 3D-schilderijen en abstracte reliëfs is een rijke bron van inspiratie voor de hedendaagse steenbeeldhouwer. Deze kunstvorm spreekt een taal van ruimte, textuur, lijn en licht – een taal die beeldhouwers van nature begrijpen en gebruiken. Door te kijken naar het werk van kunstenaars als Ben Nicholson, Ad Dekkers en Jan Schoonhoven, scherpen we niet alleen ons oog voor deze kwaliteiten, maar verdiepen we ook ons begrip van hoe vorm en ruimte betekenis krijgen.

Bij Beeldhouwatelier Simone van Olst in Leiden moedigen wij, Simone en Alex, je aan om dit soort werk bewust te bekijken. Laat je inspireren door hun helderheid, precisie en stille kracht, en neem die inspiratie mee naar jouw eigen werkbank.

De subtiele diepte van het reliëf en de volle massa van steen kunnen samen een nieuw gesprek aangaan. Het is aan jou om dat gesprek vorm te geven, in jouw eigen beelden, op jouw eigen manier.

Een creatief gebaar met betekenis
In ons atelier in Leiden bieden we een bijzondere ervaring aan: een bedankworkshop beeldhouwen.
Een moment van rust, aandacht en creativiteit waarin je samen met je dierbaren aan de slag gaat met speksteen.

Tijdens deze workshop creëer je een eigen beeld: een symbool van jullie band, een tastbaar aandenken aan jullie samenwerking en verbondenheid. Denk aan een hart, een geluksamulet of een vrije vorm met persoonlijke betekenis.
​

• Je hoeft geen ervaring te hebben, wij begeleiden je stap voor stap.
• Koffie, thee en iets lekkers staan klaar.
• Wil je het geheel uitbreiden met een ontbijt, high-tea, lunch of borrel? Ook dat verzorgen we graag, in stijl en op maat.

Te boeken via de Zaterdagworkshop
Hoewel deze specifieke workshop niet meer afzonderlijk op onze website vermeld staat, blijft hij nog steeds beschikbaar – nu via de Zaterdagworkshop. We blijven geloven in de kracht van persoonlijke ervaringen en echte aandacht. Daarom is deze workshop nu te boeken als onderdeel van het zaterdagprogramma, met ruimte voor maatwerk en afstemming op jouw wensen.

Dit klinkt natuurlijk verleidelijk
Uiteraard heb je interesse! Alle informatie vind je op onze Zaterdagworkshop pagina. Heb je twijfels of vragen? Neem dat contact met ons op via [email protected] via de telefoon: 06-285 68 997. Of je nu met tien of vijftig personen komt, het atelier biedt rust, ruimte en inspiratie. Een ervaring die net zo bijzonder voelt als de reden waarvoor je haar organiseert. Want echte dankbaarheid verdient iets blijvends – iets wat je kunt aanraken én onthouden.

Hallo gedreven kunstenaar,

Elke succesvolle kunstenaar weet het: een efficiënte, goed georganiseerde atelierpraktijk is geen luxe, maar de ruggengraat van je artistieke bestaan. Het atelier is veel meer dan een werkruimte. Het is een plek van concentratie en toewijding – een veilige, functionele én inspirerende omgeving waar jouw creatieve proces tot volle bloei komt. Hier ontstaat niet alleen kunst, maar ook richting, routine en groei. Hier wordt jouw visie werkelijkheid – tastbaar, vormgegeven in steen.
​
Een doordachte atelierpraktijk stelt je in staat om met meer focus te werken, sneller keuzes te maken, minder tijd te verliezen aan onduidelijkheid of onnodige handelingen, en bovenal: met meer plezier en voldoening te creëren. Denk aan een logische indeling van je werkruimte waardoor je soepel kunt schakelen tussen grof hakwerk en verfijnde afwerking. Denk aan gereedschappen die binnen handbereik liggen en projectplannen die structuur geven aan je week. Denk aan een plek waar je elke dag opnieuw met zin aan de slag kunt, omdat alles klopt: van lichtval en temperatuur tot ritme en rust.

Bij Masters in Steen erkennen we het belang van deze fundamentele basis. Daarom besteden we intensieve aandacht aan de atelierpraktijk. Niet als bijzaak, maar als essentieel onderdeel van jouw artistieke ontwikkeling. We geloven dat technische beheersing pas echt tot zijn recht komt als je werkt in een omgeving die jouw creativiteit ondersteunt in plaats van belemmert.

Onze hands-on lessen bieden je daarom praktische en direct toepasbare inzichten. We laten je zien hoe je je workflow optimaliseert, hoe je slim en veilig omgaat met gereedschappen, hoe je je werkplek efficiënt inricht en hoe je een sfeer creëert die jou als kunstenaar voedt. Want het atelier is niet alleen een werkplaats – het is een verlengstuk van jezelf. En hoe beter het functioneert, hoe vrijer jij wordt in je werk.
​
Bij ons leer je niet alleen de fijne kneepjes van het beeldhouwersvak, maar ook hoe je jouw praktijk professioneel opbouwt – zodat jouw kunstenaarschap kan groeien op een stevig fundament.

De kracht van praktijkervaring
Twee ervaren kunstenaars, Alex Sluimer en Simone van Olst, staan aan de basis van dit unieke leertraject. Ze brengen niet alleen hun vakmanschap, maar ook hun jarenlange atelierervaring mee. Elk op hun eigen manier helpen ze je om je atelier om te vormen tot een plek waar efficiëntie, veiligheid én inspiratie samenkomen.
​

• Alex Sluimer is gespecialiseerd in het optimaliseren van je werkplek. Hij laat zien hoe je slim omgaat met gereedschappen, je atelier logisch en veilig inricht, en hoe je je projecten van begin tot eind strategisch plant. Met zijn begeleiding voorkom je dat chaos je creativiteit in de weg staat en leer je werken met structuur én gemak.
• Simone van Olst richt zich op de creatieve motor van je praktijk. Ze leert je hoe je een constante stroom van inspiratie kunt aanboren en hoe je dagelijkse routines ontwikkelt waarin discipline en vrijheid elkaar versterken. Simone weet als geen ander hoe belangrijk het is om balans te vinden tussen het ambachtelijke en het artistieke, tussen doelgericht werken en ruimte laten voor spontaniteit.

Professionaliseren van je kunstenaarschap
In onze lessen gaat het niet alleen om technieken, maar ook om het strategisch inzetten van je tijd en middelen. Want hoe mooi je werk ook is – als je atelierpraktijk je belemmert in plaats van ondersteunt, stagneert je ontwikkeling. Door te investeren in een efficiënte workflow en een werkplek die aansluit op jouw manier van werken, leg je een stevige basis voor groei.
​
Of je nu toewerkt naar een professionele expositie of simpelweg meer uit je werkdag wilt halen: deze aanpak helpt je om obstakels te overwinnen die je creativiteit belemmeren. Zo kun je met meer focus, energie en plezier werken aan jouw artistieke visie.

En jij? Wat is jouw grootste uitdaging?
Sta eens stil bij jouw huidige atelierpraktijk. Waar loop jij tegenaan? Is het het gebrek aan structuur, onoverzichtelijke gereedschappen, of misschien een gebrek aan inspiratie aan het einde van een lange werkdag? Laat het ons weten: Wat is jouw grootste uitdaging in je huidige atelier workflow? We zijn benieuwd naar jouw verhaal. Want elke steenbeeldhouwer heeft zijn eigen pad, maar niemand hoeft het alleen te bewandelen.

​Wil jij jouw atelier transformeren tot een bron van kracht, creativiteit en focus?
De weg naar een professioneel kunstenaarschap begint bij een solide atelierpraktijk. Maar je hoeft dat pad niet alleen te bewandelen. In de Masters in Steen Masterclass krijg je de unieke kans om te leren van ervaren vakmensen die hun kennis en praktijkervaring met jou delen – op een manier die direct toepasbaar is in jouw eigen werkruimte.

​Samen met Alex Sluimer en Simone van Olst duik je diep in de essentie van het kunstenaarschap: vakmanschap, focus, inspiratie en structuur. Je ontwikkelt niet alleen je techniek, maar ook de manier waarop je werkt, denkt en groeit als kunstenaar. Je leert hoe je van jouw atelier een plek maakt waar alles samenkomt – waar je efficiëntie vindt zonder aan vrijheid in te boeten, en waar je elke dag met overtuiging aan je kunst kunt bouwen.

Schrijf je vandaag nog in voor Masters in Steen en zet een grote stap in de richting van jouw professionele expositie.

​Disciplined intuition: De paradox van het beeldhouwproces
Een van de meest verhelderende concepten in Rubins boek is de paradox van "disciplined intuition". Dit is geen tegenstelling, maar een essentiële balans voor elke maker.
"The act of creation is not about forcing, but about allowing."
Dit is een mantra die ik vaak hoor resoneren in mijn eigen hoofd tijdens het werken met steen. De intuïtie leidt de weg; het is de vonk, de eerste vorm die je in het blok ziet, het gevoel dat een bepaalde lijn 'moet' zijn. Maar intuïtie heeft discipline nodig om tot uiting te komen. Voor de steenbeeldhouwer betekent dit:

• Het leren van het ambacht. De discipline om de gereedschappen te beheersen, de eigenschappen van verschillende steensoorten te begrijpen, de technieken van hakken, schuren en polijsten tot in de puntjes te kennen. Alex Sluimer is hierin een absolute meester. Zijn geduld en precisie in het omgaan met de materie, zijn diepgaande kennis van gereedschapskunde en atelierpraktijk, maken hem de perfecte belichaming van deze gedisciplineerde benadering. Zonder deze discipline is de intuïtie machteloos, een idee zonder mogelijkheid tot manifestatie.
• De bereidheid tot herhaling. Discipline is ook het keer op keer herhalen van bewegingen, het perfectioneren van de slag, het geduldig werken aan een textuur.
• Het omgaan met weerstand. Steen is weerbarstig. Het vergt fysieke inspanning en mentale veerkracht. De discipline om door te zetten wanneer het moeilijk wordt, is net zo belangrijk als de intuïtie die het project lanceerde.

Maar Rubin benadrukt dat deze discipline nooit de intuïtie mag verstikken. Integendeel, het is door de discipline dat de intuïtie vrijer kan stromen. Als de techniek geautomatiseerd is, kan je geest zich concentreren op de diepere vragen, op de emotie in sculptuur en het narratief in je werk. Dit is precies wat we in ons atelier in Leiden stimuleren: een omgeving waar ambacht en artistieke vrijheid hand in hand gaan.

De impact op een jonge generatie: Moore, Hepworth en de academietijd
Stel je voor: je bent een jonge, ambitieuze beeldhouwstudent in Engeland in de jaren '20 van de vorige eeuw, zoals Henry Moore of Barbara Hepworth. De kunstacademies zijn nog grotendeels gedomineerd door traditionele opvattingen, door het kopiëren van gipsmodellen naar klassiek voorbeeld, door een nadruk op anatomische correctheid en een geïdealiseerde weergave van de menselijke figuur. En dan lees je de essays van Roger Fry, of je hoort zijn lezingen. Wat een verademing moet dat zijn geweest!

• Bevrijding van de traditie. Fry's ideeën gaven jonge kunstenaars als Moore en Hepworth een intellectueel en esthetisch kader om zich los te maken van de verstikkende academische tradities. Ze hoefden niet langer alleen maar te streven naar een perfecte nabootsing; ze mochten de vorm zélf onderzoeken.
• Focus op formele kwaliteiten in sculptuur. Voor beeldhouwers betekende dit een hernieuwde aandacht voor massa, volume, de spanning van een lijn, de relatie tussen solide vorm en lege ruimte (negatieve ruimte!), de textuur van het materiaal. Het ging niet alleen om wát je uitbeeldde, maar hóe je dat deed in drie dimensies.
• "Truth to Materials" (Eerlijkheid ten opzichte van het Materiaal). Hoewel dit principe niet exclusief van Fry is, sloten zijn ideeën over de focus op vorm perfect aan bij de opkomende belangstelling voor ‘direct carving’ (het direct hakken in steen of hout, zonder tussenkomst van een gipsmodel dat later door assistenten werd uitgevoerd) en ‘truth to materials’. Als de formele kwaliteiten van het werk centraal staan, dan worden de inherente eigenschappen van het materiaal – de hardheid, de textuur, de kleur, de structuur van steen of hout – een integraal onderdeel van die formele expressie. De kunstenaar ging een dialoog aan met het materiaal, in plaats van het louter te gebruiken om een vooropgezet idee te imiteren.
• Inspiratie uit niet-Westerse kunst. Fry's brede waardering voor kunst uit alle culturen moedigde Moore en Hepworth (en vele anderen) aan om inspiratie te zoeken buiten de geijkte Westerse canon. Ze bestudeerden met grote interesse Afrikaanse, Oceanische en precolumbiaanse sculptuur in musea zoals het British Museum. Ze zagen daar een directheid, een formele kracht en een spirituele diepgang die hen enorm aansprak en die hen hielp hun eigen, moderne vormentaal te ontwikkelen. Fry's "Vision and Design" legitimeerde deze interesse en bood een manier om deze werken te begrijpen en te waarderen op hun eigen merites.

​
Je kunt je voorstellen dat de ideeën in "Vision and Design" voor Moore en Hepworth als een katalysator werkten. Het gaf hen de permissie en de intellectuele onderbouwing om te experimenteren, om hun eigen fascinatie voor de pure vorm, voor de kwaliteiten van steen en hout, en voor de kracht van "primitieve" kunst, voluit te exploreren. Het hielp hen om de weg te vinden naar die iconische, organische en tegelijkertijd abstracte sculpturen waar ze zo beroemd mee zijn geworden.

Mijn persoonlijke relatie met "Vision and Design" en de rol van kunstboeken
Voor mij persoonlijk was (en is) het gedachtegoed van Roger Fry, al dan niet direct via zijn boek, een belangrijke bevestiging van mijn eigen neiging om te focussen op de kracht van de vorm zelf, op de poëzie van lijn en volume, op de huid van de steen. Het helpt me om mijn intuïtieve keuzes te onderbouwen en te verfijnen.
Kunstboeken in het algemeen spelen een cruciale rol in mijn atelier en in mijn eigen ontwikkeling. Ze zijn mijn stille metgezellen.

• Vensters naar de wereld. Ze bieden toegang tot kunst die ik misschien nooit in het echt zal zien, tot culturen en periodes ver buiten mijn eigen ervaring.
• Bronnen van kennis. Ze verschaffen context, achtergrondinformatie, technische details, en analyses die mijn begrip verdiepen.
• Dialogen met meesters. Een monografie over een kunstenaar die ik bewonder, voelt als een persoonlijk gesprek, een kans om te leren van hun zoektocht, hun oplossingen, hun doorzettingsvermogen.
• Brandstof voor inspiratie. Soms is het bladeren door een boek, het zien van een onverwacht beeld of het lezen van een treffende zin, precies de vonk die ik nodig heb om een nieuw idee te krijgen of een creatieve blokkade te doorbreken.
• Lesmateriaal. In mijn cursussen en lezingen gebruik ik vaak kunstboeken om voorbeelden te laten zien, om concepten te illustreren, en om studenten aan te moedigen hun eigen visuele referentiekader te verbreden.

​
Mijn boekenkast is een levend archief, een verlengstuk van mijn ‘interne databank’, en ik hoop met deze nieuwe blogserie af en toe een pareltje eruit met jullie te kunnen delen.