De onmiskenbare blik: Charley Toorop's liefde voor Van Gogh en de vonk voor jouw eigen kunst

Lieve kunstvrienden, makers met hart en ziel, en iedereen die zich, net als ik, kan verliezen in de kracht van een geschilderde blik,

Ik ben Simone van Olst, en ik moet jullie gewoon even meenemen in mijn enthousiasme! Afgelopen Pinksteren bezocht ik een tentoonstelling die me diep heeft geraakt en die nog steeds nazindert: "Charley Toorop: Liefde voor Van Gogh" in het altijd weer prachtige Kröller-Müller Museum in Otterlo. Charley Toorop… wat een icoon! Voor mij is zij een van die kunstenaars wier werk een soort thuiskomen is. Altijd als ik in Museum De Lakenhal hier in Leiden ben, of in het Centraal Museum in Utrecht, dan moet ik eerst even langs haar portretten. Die ogen… die kijken je aan met een intensiteit, een directheid, een onverbloemde eerlijkheid die je bijblijft, die je iets doen.

En nu dus deze tentoonstelling, die haar werk koppelt aan een andere reus die haar zo inspireerde: Vincent van Gogh. De titel alleen al, "Liefde voor Van Gogh", belooft een intieme en persoonlijke kijk. En dat is het ook. Het is geen grootschalige blockbuster, maar een zorgvuldig samengestelde, liefdevolle presentatie die de diepe verbondenheid tussen deze twee uitzonderlijke kunstenaars voelbaar maakt. De opbouw van de expositie is prachtig gedaan; de conservatoren hebben echt credits verdiend voor de manier waarop ze de werken laten spreken en de dialoog tussen Toorop en Van Gogh zichtbaar maken.

Deze blog is mijn persoonlijke verslag, een manier om mijn ontroering en de vele vonkjes inspiratie die ik heb opgedaan met jullie te delen. Want hoewel Charley Toorop een schilder was, en Van Gogh natuurlijk ook, is er zóveel in hun werk en benadering dat ons, als beeldhouwers – en zeker als beeldhouwers – kan voeden en prikkelen. En als kers op de taart was er in het museum ook een hoek die mijn hart (en dat van mijn man Alex Sluimer!) sneller deed kloppen, met werk uit de jaren '20 – een periode die ons mateloos fascineert. Misschien een idee voor een nieuwe lezing? Ik ben benieuwd naar jullie animo!

​
​Het Kröller-Müller Museum: Een oase van kunst en natuur
Voordat ik dieper op de tentoonstelling inga, eerst even een woord van lof voor het Kröller-Müller Museum zelf. Wat blijft dat toch een magische plek! Genesteld in het hart van Nationaal Park De Hoge Veluwe, ademt het museum een sfeer van rust en contemplatie. De combinatie van de indrukwekkende collectie moderne en hedendaagse kunst, de wereldberoemde Van Gogh-verzameling, en de prachtige beeldentuin, omringd door de natuur, maakt elk bezoek tot een verademing. Het is een plek waar kunst en natuur elkaar ontmoeten en versterken, een plek die uitnodigt tot vertragen en aandachtig kijken.

​En dat is precies de juiste stemming om je onder te dompelen in het werk van kunstenaars als Charley Toorop en Vincent van Gogh.

"Charley Toorop: Liefde voor Van Gogh" – Een liefdevolle ontmoeting
De tentoonstelling zelf is, zoals gezegd, niet overdonderend groot, maar juist daardoor zo krachtig. Het voelt als een intieme kennismaking, een kijkje in de ziel van Charley Toorop en haar diepe bewondering voor Van Gogh.

De curatoren hebben op een subtiele manier werken van Toorop naast of in relatie tot die van Van Gogh geplaatst. Soms zie je het in de intensiteit van het kleurgebruik, dan weer in de pasteuze, bijna geboetseerde verfopbreng, of in de keuze van onderwerpen: de portretten van gewone mensen, de zelfportretten, de landschappen die getuigen van een diepe verbondenheid met de aarde. Het is geen letterlijke kopie, maar een doorleefde affiniteit, een geestverwantschap.

Wat mij keer op keer het meest treft in Toorop’s werk, en wat in deze tentoonstelling prachtig naar voren komt, is de onwaarschijnlijke kracht van haar portretten. Haar modellen kijken je vaak recht aan, zonder opsmuk, zonder idealisering. Er zit een enorme psychologische diepgang in die blikken. Ze zijn indringend, soms bijna confronterend, maar altijd vol menselijkheid. Je voelt de persoon achter het portret. Denk aan haar beroemde ‘Zelfportret met drie kinderen’ of de portretten van haar vriendenkring. Elk gezicht vertelt een verhaal, getuigt van een innerlijk leven.

Natuurlijk hangen er bekende werken, maar er zijn ook altijd weer verrassingen te ontdekken. Een minder bekend portret dat je plotseling raakt, een landschap waarin je de echo van Van Gogh’s cipressen of korenvelden voelt, een stilleven dat getuigt van eenzelfde intense observatie van het alledaagse. Een van de parels voor mij was een krachtig portret van een arbeider, waarin de textuur van de huid bijna voelbaar was, en de ogen een wereld van doorleefde ervaringen weerspiegelden. Naast Toorop's werken, werden ook enkele van Van Goghs stukken getoond die haar duidelijk beïnvloed hebben, zoals een studie van een boerenhoofd, vol karakter en mededogen.

Deze prachtige tentoonstelling is nog te bewonderen tot 14 september. Een absolute aanrader als je de kans hebt!

De kracht van de blik: Wat Toorop ons als beeldhouwers kan leren
"Maar Simone," hoor ik je misschien weer denken, "Toorop was een schilder. Wat kunnen wij als steenbeeldhouwers, en zeker als beeldhouwers, daar nu concreet mee?" Heel veel, kan ik je verzekeren!

• De essentie van vangen: Toorop was een meester in het vangen van de essentie van een persoon, van een karakter. Ze schilderde niet zomaar een gezicht, ze schilderde een ziel. Als beeldhouwer, zeker als je figuratief werkt in steen, is dat precies waar je ook naar streeft. Hoe kun je met de hardheid van de steen toch die kwetsbaarheid, die kracht, die innerlijke wereld van je model suggereren? Toorop’s werk daagt ons uit om verder te kijken dan de oppervlakte.
• De intensiteit van observatie: Haar portretten getuigen van een ongelooflijk scherpe, bijna genadeloze observatie. Ze keek écht. En dat is een vaardigheid die voor elke beeldhouwer cruciaal is. Voordat je een beitel op de steen zet, moet je je model, je onderwerp, je inspiratiebron door en door bestudeerd hebben. Niet alleen met je ogen, maar met al je zintuigen.
• Psychologisch inzicht: Het creëren van een portret in steen is niet alleen een technische uitdaging, maar ook een psychologische. Hoe vertaal je persoonlijkheid in volume, lijn en textuur? Toorop’s werk kan ons helpen om na te denken over hoe we karakter en emotie kunnen uitdrukken in onze driedimensionale vormen.
• Focus en kracht, ook in abstractie: Zelfs als je abstract werkt, is er iets te leren van Toorop’s focus en de innerlijke kracht die haar werken uitstralen. Haar composities zijn vaak sober, direct, zonder overbodige franje. Ze komt snel tot de kern. Dat is een kwaliteit die ook in abstracte steensculptuur heel krachtig kan zijn: het weglaten, het concentreren op de essentie van de vorm, de lijn, het volume.

Toorop’s ‘indringende blik’ gaat dus niet alleen over de ogen in haar portretten, maar ook over haar eigen manier van kijken naar de wereld: intens, zoekend, en altijd gericht op de waarheid achter de façade. Dat is een houding die elke kunstenaar kan inspireren.

Een verrassende hoek: De resonantie van de jaren '20
Naast de focus op Toorop en Van Gogh, was er in een aangrenzende zaal of sectie van het museum (zoals dat soms zo mooi organisch gebeurt in het Kröller-Müller) ook aandacht voor andere kunstenaars uit, of beïnvloed door, de jaren '20 van de vorige eeuw. Ik zag er prachtig werk van Nederlandse pioniers als Ad Dekkers, met zijn minimalistische reliëfs waarin lijn en geometrie zo’n subtiel spel spelen, en internationale grootheden als de Brit Ben Nicholson, wiens abstracte composities een prachtige balans vinden tussen geometrische helderheid en een bijna poëtische gevoeligheid. Ook andere kunstenaars die flirten met De Stijl, het Constructivisme of Bauhaus-ideeën waren vertegenwoordigd.

Deze periode, de jaren '20 en '30, is een tijd die mijn man Alex Sluimer en ik enorm bewonderen. Het was een tijd van radicale vernieuwing, van een zoektocht naar universele harmonie, naar pure vormen en heldere structuren. Kunstenaars zochten naar de essentie, naar een nieuwe beeldtaal die paste bij een nieuwe tijd. De principes van geometrische abstractie, de balans tussen lijn, vlak en kleur (of in sculptuur: volume en ruimte), de ritmische composities – het zijn allemaal elementen die ook in de hedendaagse beeldhouwkunst, en zeker in het werken met steen, nog steeds ongelooflijk relevant zijn. Alex, met zijn passie voor geometrie en structuur, kan uren praten over de mathematische precisie en de conceptuele helderheid van deze kunstenaars. Voor mijzelf zit de aantrekkingskracht ook in de spirituele en esthetische zuiverheid die veel van deze werken uitstralen.

Deze ‘omweg’ langs de jaren '20 was een onverwacht cadeau en zette me aan het denken…

Een lezing in de maak? De stijlperiode van de jaren '20 en haar impact op vormgeving
Het zien van die prachtige, vaak minimalistische werken van Dekkers, Nicholson en hun tijdgenoten, deed bij mij meteen een belletje rinkelen. Ik merkte aan de reacties van de mensen om me heen dat er veel interesse is voor deze periode, maar dat de achtergronden en de specifieke bijdragen van de verschillende kunstenaars niet altijd even bekend zijn.

Daarom speel ik met het idee om, naast mijn lezing over Henry Moore in 2026, misschien ook een nieuwe lezing te ontwikkelen die specifiek ingaat op de kunst en vormgeving van de jaren '20 en '30. Een periode die zo cruciaal is geweest voor de ontwikkeling van de moderne kunst en die nog steeds doorwerkt in hedendaags design en sculptuur.

• Wat zou zo'n lezing kunnen inhouden?
  • We zouden kijken naar de belangrijkste stromingen: De Stijl (Mondriaan, Van Doesburg, Rietveld), Bauhaus (Gropius, Klee, Kandinsky), Constructivisme (Tatlin, Rodchenko, Gabo, Pevsner), en de abstracte pioniers in Engeland en Frankrijk.
  • We zouden de filosofieën achter deze bewegingen verkennen: het streven naar universaliteit, de integratie van kunst en leven, de rol van geometrie en abstractie.
  • We zouden specifiek kijken hoe deze principes hun weg vonden naar de driedimensionale vormgeving: sculptuur, architectuur, meubelontwerp. Hoe zochten beeldhouwers in die tijd naar pure, abstracte vormen in materialen als metaal, hout, en ja, ook steen?
  • En natuurlijk zouden we de link leggen naar vandaag: hoe kunnen deze ‘oude’ ideeën over pure vorm, structuur en balans ons, als hedendaagse (steen)beeldhouwers, nog steeds inspireren?

Ik ben heel benieuwd: zou er bij jullie interesse zijn voor zo'n lezing over de boeiende stijlperiode van de jaren '20? Laat het me weten in de reacties onder deze blog, of stuur me een mailtje! Jullie input is voor mij heel waardevol.

Waarom deze inspiratiebronnen delen? Mijn visie als docent
Je vraagt je misschien af waarom ik zo enthousiast word van het delen van mijn museum-bezoekjes of het praten over kunstgeschiedenis. Voor mij is het een essentieel onderdeel van mijn kunstenaarschap en mijn rol als docent in Beeldhouwatelier Simone van Olst.

• De interne databank voeden. Zoals ik al vaker heb geschreven, geloof ik heilig in het concept van "je hoofd als databank". Elke keer als je kunst bekijkt, een boek leest, een gesprek voert, of de natuur observeert, voed je die databank. Door mijn inspiratiebronnen te delen, hoop ik ook jouw databank te verrijken en je aan te moedigen om zelf op ontdekkingsreis te gaan.
• Verbindingen leggen. Kunst staat nooit op zichzelf. Er zijn altijd verbindingen, invloeden, dialogen tussen kunstenaars, periodes en disciplines. Het ontdekken van die verbindingen maakt je begrip van kunst dieper en je eigen werk rijker. De link tussen Van Gogh en Toorop, of tussen de schilders van De Stijl en abstracte beeldhouwers – het zijn allemaal fascinerende dwarsverbanden.
• Nieuwsgierigheid prikkelen. Ik hoop je nieuwsgierigheid te prikkelen, je uit te dagen om verder te kijken dan wat je al kent, en je open te stellen voor nieuwe vormen van expressie.
• Inspiratie voor steen. En uiteindelijk gaat het er natuurlijk om hoe al deze inspiratie kan doorwerken in jouw eigen creaties in steen. Hoe kan de intensiteit van een Toorop-portret je helpen om meer expressie in jouw figuratieve steenwerk te leggen? Hoe kunnen de heldere principes van de jaren '20 je helpen om krachtigere abstracte composities in steen te maken? Dat zijn de vragen die we in het atelier, tijdens de cursussen en workshops, samen kunnen verkennen.

Jouw uitnodiging: Ervaar het zelf en laat je inspireren!
Ik kan je van harte aanbevelen om, als je de kans hebt, zelf de tentoonstelling "Charley Toorop: Liefde voor Van Gogh" in het Kröller-Müller Museum in Otterlo te gaan zien. Laat je raken door de kracht van Charley’s blik en de intense dialoog met Vincent. En dwaal daarna ook zeker even door de andere zalen en de beeldentuin; het Kröller-Müller is altijd een feest voor de zintuigen.

En als je na het lezen van deze blog denkt: "Ja, ik wil ook meer leren over hoe ik mijn inspiratie kan omzetten in steen, hoe ik mijn technische vaardigheden kan vergroten, of hoe ik mijn eigen artistieke stem kan vinden," dan ben je natuurlijk van harte welkom in mijn atelier in Leiden. Of het nu gaat om een doorlopende cursus, een gespecialiseerde workshop, of een van mijn (toekomstige) lezingen, er is altijd een manier om jouw creatieve vonk verder aan te wakkeren.

De onuitputtelijke bron
Kunst is een onuitputtelijke bron van inspiratie, troost en verwondering. Kunstenaars als Charley Toorop, Vincent van Gogh, Henry Moore, en de vernieuwers van de jaren '20 laten ons zien hoe je met passie, vakmanschap en een open blik de wereld om je heen kunt vangen en transformeren tot iets nieuws, iets eigens, iets blijvends. Het is een erfenis waar we allemaal uit kunnen putten.

​Ik hoop dat deze blog je heeft geïnspireerd. Laat me vooral weten of een lezing over de kunst van de jaren '20 je zou interesseren! En wie weet, tot ziens in Otterlo, of in mijn atelier in Leiden!