De rijke chaos in je hoofd: Van overal inspiratie naar een krachtig beeld in steen

Lieve kunstenaars, ideeën-verzamelaars, en iedereen die soms het gevoel heeft dat zijn of haar hoofd overloopt van de indrukken,

​Ik ben Simone van Olst, en vandaag wil ik het met jullie hebben over iets wat mij als beeldhouwer - en ik denk vele creatievelingen met mij - dagelijks bezighoudt: inspiratie. Die magische, ongrijpbare vonk die een idee doet ontbranden, die je handen doet jeuken om te gaan maken. Mijn rotsvaste overtuiging is: inspiratie is overal! Het ligt letterlijk voor het oprapen, in de kleinste details van het dagelijks leven, in de grootsheid van de natuur, in de blik van een ander, in de stilte van een herinnering. Ons hoofd, onze innerlijke wereld, is als een enorme, constant groeiende ‘databank’ of ‘schatkist’, boordevol met deze waardevolle fragmenten.

Maar - en dit is een grote MAAR, zeker voor iemand die zichzelf soms liefkozend een ‘warhoofd’ noemt, zoals ik - die overvloed kan ook overweldigend zijn. Hoe zorg je ervoor dat die rijkdom aan indrukken niet omslaat in een creatieve chaos? Hoe voorkom je dat je van het ene idee naar het andere fladdert, zonder ooit echt tot de kern te komen? Hoe giet je die bruisende interne wereld in een heldere, krachtige vorm, zeker in een weerbarstig en definitief materiaal als steen, zonder dat het een chaos in je beeld wordt?
​
Dit is een zoektocht die ik mijn hele leven als kunstenaar al voer, en waar ik in mijn Beeldhouwatelier Simone van Olst in Leiden, samen met mijn man en collega Alex Sluimer, ook mijn cursisten en masterclass-deelnemers in probeer te begeleiden. Want het is één ding om inspiratie te hebben, maar het is een heel andere kunst om die inspiratie te kanaliseren, te structureren, en om te zetten in een beeld dat écht communiceert wat jij wilt zeggen. In deze blog wil ik mijn persoonlijke aanpak met je delen, een paar praktische handvatten bieden (waaronder mijn geliefde 'chaos boekje'!), en laten zien hoe we in het atelier samen die inspiratievolle reis van idee naar beeld maken. Dit is een blog die me na aan het hart ligt, omdat het de kern raakt van wat het betekent om kunstenaar te zijn en hoe ik anderen hoop te helpen hun unieke stem te vinden.

De onuitputtelijke bron: Waar ik mijn inspiratie vind (en jij ook kunt kijken!)
Voordat we het over structuur gaan hebben, eerst even terug naar die bron: inspiratie. Waar komt het vandaan? Overal, dus! Maar dat klinkt misschien wat vaag. Laat me concreter zijn. Voor mij als beeldhouwer zijn dit belangrijke voedingsbodems:

• De natuur in al haar gedaanten. En dan bedoel ik niet alleen het epische landschap of de perfecte bloem. Juist de details! De textuur van boomschors na een regenbui, de grillige lijn van een bliksemschicht, de organische structuur van een doorgesneden kool, de manier waarop licht speelt op het water, de nerven in een gevonden steen, de kracht van een oude, verweerde boomstronk. De natuur is een eindeloze bibliotheek van vormen, texturen, ritmes en groeiprocessen.
• De menselijke ervaring. Een vluchtige blik tussen twee mensen, de houding van iemand die wacht op de bus, de rimpels in een doorleefd gezicht, de onbevangenheid van een spelend kind, de kracht van een sporter, de stilte van een afscheid. Emoties, relaties, verhalen – ze zitten verankerd in onze lichamen en onze interacties. Als beeldhouwer is dit een constante bron.
• Alledaagse objecten en omgevingen. Soms zit inspiratie in het meest banale. De elegante curve van een oude lepel, de schaduw die een stoelpoot werpt op de vloer, de verweerde verf op een oude deur, de ritmische structuur van een bakstenen muur. Het gaat erom dat je leert kijken met een kunstenaarsoog, dat je de schoonheid of de interessante vorm in het alledaagse ontdekt.
• Kunst, cultuur en geschiedenis. Natuurlijk! Museum bezoekjes (zoals mijn recente inspirerende tripjes naar het Kröller-Müller, waar ik al eerder over schreef), kunstboeken (mijn grote liefde!), muziek die me raakt, een gedicht dat een beeld oproept, een dansvoorstelling die beweging op een nieuwe manier laat zien, verhalen uit oude culturen of mythologieën. We staan als kunstenaars op de schouders van reuzen, en hun werk kan ons optillen en nieuwe richtingen wijzen.
• Mijn eigen innerlijke wereld. Dromen, herinneringen (zowel fijne als pijnlijke), intuïtieve ingevingen, plotselinge emoties. Soms komen de sterkste beelden van binnenuit, uit die diepe, persoonlijke laag van je eigen ‘databank’.

De sleutel tot het vullen van jouw persoonlijke inspiratie databank is aandacht en nieuwsgierigheid. Kijk om je heen alsof je alles voor het eerst ziet. Stel vragen. Verwonder je. En, heel belangrijk, leg die indrukken op de een of andere manier vast.

De valstrik van te veel: Van inspiratie-explosie naar creatieve verlamming
Die overvloed aan inspiratie is een luxe, maar het heeft ook een keerzijde. Als je hoofd vol zit met duizend-en-één ideeën, beelden en mogelijkheden, kan dat ook leiden tot:

• Keuzestress en verlamming. Welk idee is het beste? Waar moet ik beginnen? De angst om het ‘verkeerde’ idee te kiezen, of om een idee niet goed genoeg te kunnen uitwerken, kan ervoor zorgen dat je helemaal niets meer doet.
• Fladderen en versnippering. Je begint enthousiast aan het ene idee, maar halverwege dient zich alweer een nieuw, nog spannender idee aan. Resultaat: een atelier vol half afgemaakte projecten en een groeiend gevoel van frustratie.
• Chaos in het beeld. Als je te veel ideeën, te veel elementen, te veel emoties in één beeld probeert te proppen, wordt het vaak een onduidelijke, overvolle bedoening. Het beeld verliest zijn kracht en zijn focus. De kijker weet niet meer waar hij moet kijken of wat je wilt zeggen.
• De angst voor de steen. Zeker bij steenbeeldhouwen, waar elke slag definitief is en het materiaal kostbaar, kan een overvloed aan ongestructureerde ideeën leiden tot een enorme aarzeling om te beginnen. De angst om die prachtige, ruwe steen te ‘verpesten’ met een ondoordacht plan is reëel.

Het is dus essentieel om een manier te vinden om die rijke, bruisende chaos in je hoofd te ordenen, te filteren en te kanaliseren, zodat het een bron van kracht wordt in plaats van een bron van stress.

Mijn methode: Structuur als vriend van creativiteit (Ja, zelfs voor een warhoofd als ik!)
Door de jaren heen heb ik, deels uit noodzaak (want ook mijn hoofd kan een gezellige chaos zijn!), een aantal manieren ontwikkeld om grip te krijgen op die stroom van inspiratie en het te vertalen naar concrete beelden in steen. Deze methodes deel ik ook graag met mijn cursisten.

1. Het "Chaos Boekje" – Jouw creatieve speeltuin (uit mijn Masterclass "Van Schets naar Beeld")

Dit is misschien wel mijn meest geliefde en meest praktische tool. Het "Chaos Boekje" is precies wat de naam zegt: een boekje (of een map, een digitale file, wat voor jou werkt) waarin je alle creatieve invallen, hoe klein, vaag of gek ook, zonder enig oordeel of censuur noteert.

• Wat gaat erin? Alles! Woorden, zinnen, flarden van gesprekken, dromen, snelle krabbels en schetsjes, foto's die je maakt met je telefoon, uitgeknipte plaatjes uit tijdschriften, citaten, kleurstaaltjes, ideeën voor titels, observaties van texturen, lichtinvallen… Het is jouw persoonlijke, ongefilterde brainstorm- en verzamelplek.
• Waarom werkt het?
  • Hoofd leegmaken. Door dingen op te schrijven of te plakken, haal je ze uit je hoofd en geef je ze een plek. Dat creëert rust en ruimte voor nieuwe ideeën.
  • Ideeën vangen. Inspiratie is vaak vluchtig. Het chaos boekje helpt je om die kostbare vonkjes te vangen voordat ze weer verdwijnen.
  • Geen oordeel. Het belangrijkste is dat er in het chaos boekje géén plek is voor je innerlijke criticus. Alles mag, niets is gek of slecht. Het is een veilige speeltuin voor je creativiteit.
  • Patronen ontdekken. Als je je chaos boekje regelmatig doorbladert (en dat is een essentieel onderdeel!), zul je na verloop van tijd patronen gaan zien. Terugkerende thema’s, vormen waar je steeds weer op terugkomt, kleuren die je aanspreken. Dit is goud waard!

     2.   Van chaos naar cluster: Thema's en rode draden vinden
Dat regelmatige bladeren in je chaos boekje is cruciaal. Het is niet alleen een opslagplaats, maar ook een instrument voor reflectie.

• Zoek verbindingen. Leg verschillende pagina’s naast elkaar. Zie je verbanden? Zijn er ideeën die elkaar versterken of die samen een groter verhaal vormen?
• Identificeer kernthema’s. Welke onderwerpen, vormen of gevoelens komen steeds weer terug? Dit zijn waarschijnlijk de dingen die jou op dit moment écht bezighouden, jouw authentieke fascinaties. Dit helpt om de ruis te filteren en de kern van je artistieke interesse te vinden.

     3.   De kracht van keuze en focus: Niet alles hoeft nu
Zodra je een paar kernthema’s of veelbelovende ideeën hebt geïdentificeerd, komt het lastige maar o zo belangrijke moment van kiezen. Je kunt niet alles tegelijk doen, zeker niet in een traag en arbeidsintensief materiaal als steen.

• Welk idee resoneert het meest? Welk idee geeft je op dit moment de meeste energie, de meeste ‘goesting’ om aan de slag te gaan? Vertrouw op dat gevoel.
• Focus op eén project (of een kleine serie): Probeer je aandacht en energie te richten op één project tegelijk, of op een kleine, samenhangende serie. Dit helpt om diepgang te bereiken en om daadwerkelijk iets af te maken.
• "Parkeer" andere ideeën: De ideeën die je nu niet kiest, zijn niet verloren! Ze blijven veilig bewaard in je chaos boekje voor een later moment. Dat geeft rust.

     4.    Vormstudies en maquettes: Het idee testen en tastbaar maken
Voordat je direct in een kostbaar stuk steen begint, is het ontzettend waardevol om je gekozen idee eerst in drie dimensies te verkennen met kneedbaardere en goedkopere materialen.

• Schetsen in 3D. Maak snelle studies in klei, was, gips, of zelfs in piepschuim of karton. Hoe ziet je idee eruit vanuit verschillende hoeken? Hoe verhouden de volumes zich tot elkaar? Werkt de compositie?
• Problemen oplossen op kleine schaal. In deze fase kun je makkelijk aanpassingen maken, dingen uitproberen, en eventuele problemen in de vorm of constructie signaleren en oplossen, voordat je de onomkeerbare stap naar steen zet.
• De brug naar steen. Een goede maquette dient als een concrete gids voor het werk in steen. Het helpt je om de hoofdlijnen en volumes te bepalen en geeft je meer vertrouwen bij het hakken.

      5.    Het plan als richtingaanwijzer (niet als dwarsbuis!)
Zeker voor steenbeeldhouwen is een zekere mate van planning essentieel. Een globaal plan – welke steen ga je gebruiken, wat zijn de geschatte afmetingen, wat zijn de belangrijkste massa’s die je wilt laten staan of weghalen? – geeft richting en voorkomt dat je stuurloos gaat hakken.

• Flexibiliteit blijft nodig. Dit plan is geen wet van Meden en Perzen! De steen zelf heeft ook een stem. Tijdens het hakken kun je prachtige aders, kleurveranderingen of onverwachte structuren tegenkomen die je op nieuwe ideeën brengen. Sta open voor die dialoog met het materiaal en durf je plan aan te passen als dat nodig is. Structuur en spontaniteit kunnen prima samengaan.

Hoe ik deze aanpak overbreng in mijn atelier, lezingen en masterclasses
Deze manier van werken - van het omarmen van de overal aanwezige inspiratie tot het structureren ervan naar een concreet beeld in steen - is de rode draad in al mijn activiteiten in Beeldhouwatelier Simone van Olst.

• Doorlopende cursussen. Hier is veel ruimte voor individuele begeleiding. Ik help cursisten om hun eigen chaos boekje te starten en te gebruiken, om hun persoonlijke thema’s te ontdekken, en om hun ideeën te vertalen naar vormstudies en uiteindelijk naar steen. We praten veel over wat ons inspireert, we kijken samen naar kunst, en we leren van elkaars processen. De sfeer is open en ondersteunend, zodat iedereen zijn eigen creatieve pad durft te verkennen.
• Lezingen. In mijn lezingen deel ik vaak mijn eigen inspiratiebronnen – kunstenaars, boeken, natuurfenomenen – en laat ik zien hoe je met een 'beeldhouwers oog' naar de wereld kunt kijken. Ik geef praktische tips om je eigen ‘interne databank’ te vullen en te activeren. Het doel is om je aan te moedigen om overal om je heen de kiemen voor nieuwe sculpturen te zien.
• Masterclass "Schets naar Beeld". Deze tweedaagse masterclass is specifiek gericht op het proces van ideeontwikkeling. Het "chaos boekje" speelt hierin een centrale rol. We doen oefeningen om de creatieve stroom op gang te brengen, om thema’s te destilleren, en om ideeën te vertalen naar sterke driedimensionale concepten en maquettes, als voorbereiding op het werk in steen.
• De waardevolle inbreng van Alex Sluimer. Mijn man & collega Alex, met zijn analytische geest en zijn expertise in geometrie en structuur, speelt hierin ook een belangrijke rol. Waar ik cursisten help om de inspiratie aan te boren en de eerste, vaak intuïtieve, vormen te vinden, kan Alex vervolgens helpen om die ideeën technisch te verfijnen, structureel te onderbouwen, en om te zetten in een maakbaar plan, zeker als het gaat om complexere of geometrisch georiënteerde werken in steen. Zijn input is vaak cruciaal om een ‘wild’ idee daadwerkelijk realiseerbaar te maken.

​Waarom deze aanpak werkt: Mijn toegevoegde waarde als docent
Ik geloof dat mijn kracht als docent ligt in een aantal dingen:

• Herkenning en erkenning. Ik snap de ‘creatieve chaos’ en de worsteling die daarmee gepaard kan gaan, omdat ik het zelf ook ervaar. Ik bied een luisterend oor en een oordeelvrije ruimte.
• Balans tussen vrijheid en structuur. Ik reik je praktische tools en methodes aan, zoals het chaos boekje, maar ik zal je nooit een rigide systeem opleggen. Het gaat erom dat jij de structuur vindt die voor jou werkt en die jouw unieke creativiteit ondersteunt, niet beknot.
• Focus op jouw persoonlijke "Databank". Mijn doel is niet om je te leren ‘mijn’ beelden te maken, maar om je te helpen de schatten in jouw eigen innerlijke wereld te ontdekken en die een unieke vorm te geven in steen.
• Een nuchtere, praktische vertaling. Ik probeer het soms wat ongrijpbare creatieve proces te vertalen naar concrete, "down-to-earth" stappen en inzichten, zonder de magie ervan te verliezen.
• De synergie met Alex. De combinatie van mijn meer intuïtieve, organische benadering en Alex’ analytische, structurele expertise biedt een breed spectrum aan begeleiding, waaruit je kunt putten wat je nodig hebt.
• Een veilige haven. Het allerbelangrijkste is misschien wel de sfeer in het atelier: een veilige, ondersteunende en inspirerende omgeving waar je mag experimenteren, mag ‘falen’ (want dat zijn gewoon de meest waanzinnige leermomenten!), en waar je wordt aangemoedigd om je eigen, authentieke pad als beeldhouwer te volgen.

Jouw creatieve reis: Van inspiratie-overvloed naar betekenisvol beeld in steen
Lieve lezer, ik hoop dat deze blog je heeft aangemoedigd om de overvloed aan inspiratie om je heen niet als een last te zien, maar als een ongelooflijke rijkdom. Jouw hoofd, jouw leven, zit vol met unieke "data" die wachten om ontdekt en vormgegeven te worden. Ja, het kan soms een chaos lijken, maar met een paar simpele tools en een beetje structuur kun je leren om die chaos te omarmen, te ordenen, en te transformeren in krachtige, persoonlijke en betekenisvolle beelden in steen.
Het "chaos boekje" is zo'n tool, maar er zijn er vele. Het belangrijkste is dat je een manier vindt die voor jou werkt, die je helpt om je ideeën te vangen, te koesteren, en ze stap voor stap te laten groeien tot iets tastbaars. Onthoud: "Iedereen kan beeldhouwen" betekent ook "iedereen heeft een unieke bron van inspiratie en het vermogen om die vorm te geven."

Wat zijn jouw ervaringen? Een oproep tot interactie!
En nu ben ik heel benieuwd naar jou! Hoe ga jij om met de stroom van inspiratie? Heb jij een eigen "chaos boekje" of een vergelijkbare methode om je ideeën te vangen en te ordenen? Wat zijn jouw grootste uitdagingen als het gaat om het vertalen van inspiratie naar een concreet kunstwerk? Of heb je misschien een gouden tip die je wilt delen met andere lezers? Laat het me weten in de reacties hieronder! Ik vind het geweldig om van jullie te horen en van elkaar te leren. Jullie reacties maken deze blog nog levendiger en waardevoller voor iedereen.

En als je voelt dat je wel wat hulp kunt gebruiken bij jouw eigen creatieve reis, als je wilt leren hoe je jouw unieke inspiratie kunt omzetten in prachtige steensculpturen, dan nodig ik je van harte uit in mijn atelier in Leiden. Of het nu in een doorlopende cursus is, een specifieke masterclass zoals "Van Schets naar Beeld", of een inspirerende lezing – samen gaan we op zoek naar de kunstenaar in jou en de beelden die wachten om uit de steen (en uit jouw hoofd!) bevrijd te worden.