Een ode aan albast: De fluistering van licht en kleur in mijn handen

In de wereld van steen, waar elke klopper en beitel een dialoog aangaat met het materiaal, is er één steensoort die mijn hart keer op keer sneller doet kloppen: albast. Het is niet zomaar een steen; het is een poëtische omarming van licht, kleur en transparantie. In mijn atelier in Leiden, waar de steenstof vaak danst in het zonlicht, staat albast centraal in vele van mijn creaties. De liefde voor deze steen sijpelt niet alleen door in de vloeiende lijnen en de zachte vormen die ik eruit haal, maar ook in de pure vreugde die ik voel bij elke snipper die valt.
Voor mij is albast een levend materiaal. Het is de steen die ademt, die het licht omhelst en transformeert. Wanneer ik een blok albast voor me heb, zie ik niet alleen een statische massa, maar een canvas vol potentiële nuances, een sluier die wacht om gelicht te worden. Het is een bijna meditatieve ervaring om te werken met een steen die zoveel inherent mysterie in zich draagt.

​De magie van Europese albast: Een kleurenpalet uit de aarde

Mijn primaire liefde, en de focus van veel van mijn werk, ligt bij de prachtige Europese albast. De variëteit aan kleuren en de vaak adembenemende transparantie zijn ongeëvenaard.
De meest bekende en geliefde vindplaatsen voor Europese albast zijn:

• Spanje (Aragon): Dit is een van de meest productieve regio's voor albast. Hier vind je de klassieke, vaak doorzichtige tot doorschijnende witte en crèmekleurige variëteiten. Maar Spanje verrast ook met prachtige tinten van oker, zachtroze en zelfs subtiele grijstinten. De aderen en patronen in de Spaanse albast zijn vaak fijn en organisch, perfect voor beelden die zachtheid en beweging uitdrukken.
  
• Italië (Volterra, Toscane): De albast uit Volterra is wereldberoemd en wordt al eeuwenlang gebruikt door beeldhouwers. Hier wordt voornamelijk de klassieke, bijna pure witte, doorschijnende albast gewonnen. Deze 'marmerachtige' albast is geliefd om zijn uniformiteit en zijn vermogen om licht prachtig te verspreiden. Daarnaast vind je er ook albast met fijne, delicate aderen in crème en zachtgeel.
  
• Engeland (Cheshire): De Engelse albast, vaak uit de gebieden rond Newark en Chellaston, is bekend om zijn vaak roodbruine, oranje en roze tinten, veroorzaakt door ijzeroxiden. Soms is de albast hier meer opaak dan de Spaanse of Italiaanse varianten, maar de rijke, aardse kleuren zijn van een ongekende schoonheid.
  

Wat deze Europese albasten zo bijzonder maakt, naast hun prachtige esthetiek, is hun bewerkbaarheid. Het zijn relatief zachte steensoorten (ongeveer 2 op de schaal van Mohs), waardoor ze toegankelijk zijn voor zowel beginners als ervaren beeldhouwers. Ze laten zich prachtig raspen, vijlen en polijsten, en de doorschijnendheid komt pas echt tot leven na een grondige polijstbeurt. Dit is precies waarom albast zo prominent aanwezig is in mijn doorlopende cursussen en workshops. Ik wil mijn cursisten laten ervaren hoe vergevingsgezind en tegelijkertijd expressief dit materiaal kan zijn.

​De transparantie: Een licht op zichzelf

Het is de transparantie die albast onderscheidt van bijna elke andere steensoort. Wanneer je een dunne wand van gepolijste albast tegen het licht houdt, lijkt het te gloeien van binnenuit. Dit effect is betoverend en stelt je in staat om met licht als een integraal onderdeel van je sculptuur te werken.
In mijn beelden manipuleer ik vaak de dikte van de steen om variaties in lichtdoorlatendheid te creëren. Een dunne, bijna papierachtige sectie kan het licht volledig doorlaten, waardoor een etherisch effect ontstaat, terwijl een dikker deel een zachte, diffuse gloed behoudt. Dit spel met licht en schaduw, met doorschijnendheid en opaciteit, geeft albasten beelden een dynamiek en een levendigheid die je zelden in andere materialen vindt. Het is bijna alsof het beeld van binnenuit ademt, constant veranderend met de stand van het licht.

Een wereld aan albast: Kleuren verder weg

Hoewel de Europese albast mijn primaire focus is vanwege de hoge kwaliteit en de ethische winstpraktijken, wordt albast ook gewonnen in andere delen van de wereld, en deze variëteiten brengen hun eigen unieke kleurenpaletten met zich mee:

• Verenigde Staten (Colorado, Utah, Oklahoma): De Amerikaanse albast is vaak te vinden in indrukwekkende formaties en kan variëren van pure wit tot roze, rood, geel, oranje en zelfs diepe karmozijnrode tinten, veroorzaakt door de aanwezigheid van mineralen als hematiet en ijzeroxiden. Deze kleuren zijn vaak veel intenser en levendiger dan de meer pastelkleurige Europese varianten.
  
• Mexico (Puebla, Tecali): Mexicaanse albast, vaak 'Tecali-albast' genoemd, staat bekend om zijn heldere, vaak doorschijnende groenachtige tinten, veroorzaakt door koperafzettingen. Daarnaast zijn er ook variëteiten in crème, honinggeel en lichtbruin. Deze groenige albast is bijzonder fascinerend en biedt een heel ander esthetisch spectrum dan de warmere Europese tonen.
  
• Egypte: Historisch gezien was Egypte een belangrijke bron van albast, gebruikt voor vazen en sarcofagen in de oudheid. Deze Egyptische albast is vaak crème-wit tot lichtgeel, met kenmerkende gelaagde patronen.
  

Waarom zijn deze exotische kleuren dan niet algemeen verkrijgbaar in Nederland (en Europa)?
De redenen zijn vaak complex, een combinatie van logistiek, kosten en duurzaamheid:

• Transportkosten: Het importeren van zware steenblokken van zo ver weg is extreem duur. De transportkosten alleen al maken het vaak onbetaalbaar voor reguliere verkoop aan hobbyisten en kleinere ateliers.
  
• Winstmethoden en duurzaamheid: De winstmethoden in sommige van deze landen zijn niet altijd duurzaam of ethisch verantwoord, wat de commerciële import bemoeilijkt. Ik hecht persoonlijk veel waarde aan het werken met materialen die op een verantwoorde manier zijn gewonnen, en dat is gemakkelijker te garanderen bij Europese leveranciers.
  
• Kwaliteitscontrole: Het is lastiger om de constante kwaliteit en transparantie te garanderen bij import van zo ver weg. Europese albast heeft een gevestigde reputatie en is vaak van een zeer consistente kwaliteit.
  
• Culturele waarde en lokale markt: Veel van deze bijzondere albastkleuren worden lokaal gewonnen en verwerkt voor de eigen kunstnijverheid of export naar specifieke markten, waardoor ze niet breed beschikbaar komen op de algemene Europese markt.
  

De focus op Europese albast in mijn atelier is dus niet alleen een kwestie van voorkeur, maar ook van praktische overwegingen en een diep respect voor de herkomst van het materiaal.

​Albast en seleniet: Zusters van de gipsfamilie

Een veelvoorkomende vraag is: "Wat is het verschil tussen albast en seleniet?" Het is een uitstekende vraag, want de relatie is fascinerend en onthult een diepere geologische connectie.
Zowel albast als seleniet zijn variëteiten van het mineraal gips (CaSO₄·2H₂O). Ze zijn in wezen chemisch identiek, maar verschillen in hun kristalstructuur en uiterlijk:

• Albast: Dit is de massieve, fijnkorrelige variëteit van gips. Het heeft een compacte, dichte structuur, waardoor het ideaal is om te beeldhouwen. De transparantie varieert van doorschijnend tot opaak, en de kleuren zijn zoals eerder beschreven. De dichtheid maakt het mogelijk om het tot een glad, glanzend oppervlak te polijsten, waardoor de doorschijnendheid optimaal tot zijn recht komt. Albast breekt conchoïdaal (schelpvormig), wat bijdraagt aan de bewerkbaarheid.
  
• Seleniet: Dit is de kristallijne variëteit van gips. Seleniet vormt vaak grote, heldere, doorschijnende of transparante kristallen die vaak een perfecte splijting vertonen in dunne, flexibele bladen. Het is de 'doorzichtige' broer of zus van albast. Vanwege zijn splinterige aard en perfecte splijting is seleniet minder geschikt om te beeldhouwen in de traditionele zin. Natuurlijk, het kan wel maar vergt iets meer aandacht en beleid. Het wordt vaker gebruikt als decoratief mineraal of in spirituele praktijken vanwege zijn helderheid.
  

Overeenkomsten:

• Beide zijn vormen van gips (calciumsulfaat dihydraat).
  
• Beide zijn relatief zacht (2 op de schaal van Mohs).
  
• Beide zijn doorschijnend tot transparant, vooral in dunnere platen of secties.
  

Verschillen:

• Structuur: Albast is massief en compact; seleniet is kristallijn en bladvormig.
  
• Bewerkbaarheid: Albast is uitstekend te beeldhouwen; seleniet splintert en splijt gemakkelijk en is niet geschikt om te hakken of te raspen. In ons atelier leren wij onze cursisten wel hoe je deze goed kunt “hakken” met een guts. 
  
• Uiterlijk: Hoewel beide transparant kunnen zijn, heeft albast vaak een meer 'melkachtige' of 'bewolkte' doorschijnendheid met subtiele kleurnuances, terwijl seleniet vaak een 'glazige' helderheid heeft.
  

Het begrijpen van dit verschil is cruciaal voor iedereen die met steen wil werken, want het voorkomt frustratie als je per ongeluk een selenietkristal probeert te beeldhouwen!

​Werken met liefde: Waar moet je op letten bij albast?

​Albast is een genot om mee te werken, maar net als elke steen heeft het zijn eigenaardigheden. Mijn expertise, opgedaan in jaren van vallen en opstaan (en heel veel polijsten!), stelt me in staat om mijn cursisten de cruciale tips mee te geven die het verschil maken:

1. Watergevoeligheid: Albast is een gipsgesteente en reageert op water. Langdurig contact met water kan het oppervlak dof maken of zelfs de structuur aantasten. Daarom werk je met albast vrij droog, en gebruik je weinig water bij het polijsten (tenzij je een specifiek nat schuurproces beheerst, maar dat is voor gevorderden). Schoonmaken doe je met een droge of licht vochtige doek, nooit wrijven.
   
2. Breekbaarheid: Hoewel relatief zacht, kan albast bros zijn, vooral bij dunne wanden of onondersteunde uitsteeksels. Voorzichtigheid is geboden, vooral met de klopper. Ik leer je de juiste slagtechniek en hoe je de steen kunt ondersteunen om breuk te voorkomen.
   
3. Kneuzing: Albast kneust snel, bewerking met klopper en beitel vergt voorzichtigheid. Gebruik altijd een kunsstof of houten klopper, nooit metaal. En voor je beitel geen tandbeitel (alleen als je heel ervaren bent) maar liever een rondeel of vlakbeitel. Liefst met aan het einde (waar je op slaat) een klopperkopje (een klein champignonvormig dopje) Deze zorgt voor demping in je steen zodat je geen kneuzingen krijgt. Witte plekken dieper in je steen. Deze zijn zeer ontsierend. 
   
4. Krasgevoeligheid: Door zijn zachtheid is albast gevoelig voor krassen. Tijdens het bewerken is het belangrijk om schoon te werken en geen grof stof of gruis op het oppervlak te laten liggen dat krassen kan veroorzaken. Zelfs kleine korreltjes zand kunnen diepe sporen achterlaten.
   
5. Het belang van polijsten: De ware schoonheid en transparantie van albast komen pas echt tot leven na een grondige polijstbeurt. Dit proces, van grof schuurpapier tot ultrafijn, is essentieel. Ik leer je de technieken om die spiegelgladde glans te bereiken die het licht zo prachtig vangt.
   
6. Stofmanagement: Bij het bewerken van albast komt fijn, wit stof vrij. Dit kan irritatie veroorzaken aan de luchtwegen. Goede ventilatie is absolute noodzaak. Veiligheid in het atelier staat voorop.
   
7. De 'verborgen' kleuren: Soms lijkt een albasten blok aan de buitenkant effen en onopvallend. Maar als je begint te hakken, kunnen er prachtige aderen, kleurverlopen of zelfs onverwachte kristallisaties verschijnen. Dit is het avontuur van albast: elke keer is het een verrassing wat de steen prijsgeeft. Dit versterkt de dialoog met de steen en leidt vaak tot de mooiste en meest unieke beelden.
   

​Een liefdesrelatie met de steen

Mijn fascinatie voor albast is geen toeval. Het is een steen die je uitdaagt om te voelen, te zien, te luisteren en te reflecteren. Het dwingt je tot precisie en respect. En in ruil daarvoor beloont het je met een ongeëvenaarde schoonheid en een gevoel van diepe verbinding met de aarde.
Deze bloemlezing, deze ode aan albast, is een uitnodiging. Een uitnodiging om zelf de magie van deze steen te ervaren. Of je nu een beginner bent die zijn eerste stappen zet, of een ervaren beeldhouwer die op zoek is naar verdieping, albast heeft altijd iets nieuws te bieden.
In mijn atelier in Leiden deel ik mijn diepe liefde en kennis van deze steen met mijn cursisten. Ik help je om de technieken te beheersen, de valkuilen te vermijden en de ware schoonheid van albast in jouw handen tot leven te laten komen. Want voor mij is albast meer dan alleen een materiaal; het is een venster naar creativiteit, een bron van oneindige inspiratie en een constante herinnering aan de pracht van de natuur.
Kom en ervaar zelf de fluistering van licht en kleur. Laat je leiden door de steen, en creëer iets blijvends moois. Jouw ode aan albast wacht om gehouwen te worden.