Expositie van Henry Moore - Beelden aan Zee

Henry Moore - Vorm en Materiaal 7 april - 22 oktober 2023

“Hoe kwam beeldhouwer Henry Moore (1898- 1986), wiens werk in musea, parken en op pleinen in steden wereldwijd te bewonderen is, eigenlijk tot zijn unieke vormentaal? Die voor iedereen herkenbare stijl waarin hij de abstracte beeldhouwkunst en het surrealisme zo prachtig wist te combineren?”
​
Moore is zonder twijfel de bekendste kunstenaar van zijn tijd, zeker in Engeland. Hij ontwikkelde al vroeg in zijn enorme carrière een unieke en vooral karakteristieke vormtaal: een uitgebalanceerde combinatie van abstractie en figuratief. Zijn beelden zijn geplaatst over de hele wereld - hij is de meest verspreide kunstenaar, met beelden op elk continent.
Als je op de foto klikt zie je deze in volledig formaat!

Hij is vanaf het begin van zijn enorme oeuvre geïnteresseerd geweest in niet-westerse kunstvoorwerpen, die hij samen met zijn vrouw Irina zou gaan verzamelen, evenals prehistorische voorwerpen. Het was een wederzijdse passie. Hun collectie omvatte voornamelijk Afrikaanse, Oceanische en Amerikaanse kunst, die Moore bewonderde vanwege de eenvoud, kracht en de organische vormen die de werken vaak vertoonden. Zo verzamelden zij beeldhouwwerken uit Afrika, waaronder massieve houten figuren uit de Dogon-cultuur, en maskers van de Fang-bevolking uit Centraal-Afrika, die Moore inspireerden met hun geometrische eenvoud en gestileerde vormen. Deze objecten gaven hem nieuwe inzichten in de abstractie van de menselijke figuur en speelden een rol in de ontwikkeling van zijn eigen werk.

​Daarnaast was Moore gefascineerd door prehistorische objecten, zoals de beroemde Venus van Willendorf, een kleine beeldjes van vrouwen die afkomstig zijn uit de prehistorie en vermoedelijk werden gebruikt in rituelen. Het gebruik van herhalende, ronde vormen in deze objecten vond Moore terug in zijn eigen werk, waar hij vaak de menselijke vorm reduceerde tot gestileerde, abstracte en krachtige vormen die herinnerden aan de oudste sculpturen van de mensheid.

Door deze voorwerpen te verzamelen, zowel niet-westerse als prehistorische, verrijkte Moore zijn eigen artistieke vocabulaire, wat resulteerde in sculpturen die de universele en tijdloze aspecten van de menselijke figuur en de natuur weerspiegelden. Zijn werk toont duidelijk de invloed van deze verzamelingen, vooral in de gestileerde vormen en de nadruk op eenvoudige, pure vormen die de essentie van de menselijke ervaring vastlegden.

“The whole of nature is an endless demonstration of shape and form.
It always surprises me when artists try to escape from this”

Al sinds de Arts school of Leeds, zijn Barbara Hepworth en hij, voorstander van de direct carving methode; een werkwijze waarin de kunstenaar direct in de steen of hout gaat hakken, wel met een plan of rode lijn in je hoofd, maar niet uitgewerkt in maquette of model. 

Officieel is het dan ook dat je geen schetsen vooraf maakt, maar dat deed Moore wel. Hij tekende veel, enorm veel. Zo bijzonder veel, dat er pas geleden ook een tentoonstelling in Duisburg in Duitsland is geweest met dit specifieke werk. Er zijn verscheidene boeken geschreven over alleen zijn schetsen!

In dit blog kan je daar nog veel meer over lezen!

“Bekend zijn zijn ‘Reclining figures’. Beelden van liggende vrouwfiguren, vaak weergegeven als een vloeiende vorm met gaten, uitgevoerd in brons, hout of steen. Met dit onderwerp werd hij wereldberoemd en groeide hij uit tot een van de belangrijkste beeldhouwers van de vorige eeuw.
Minder bekend is dat Moore veel van zijn ideeën opdeed tijdens wandelingen waarbij hij natuurlijke objecten verzamelde. Zo kon een eenvoudige schelp, een bot of een bijzonder gevormde steen de aanzet vormen tot een monumentaal, in brons uitgevoerde, modernistische sculptuur,’’ vermeldt de website van Museum Beelden aan Zee. Bij de start van de expositie is een ruime vitrine ingericht met vondsten die Moore ook heeft kunnen vinden. Hieronder valt zelfs de schedel van een olifant, zoals Moore in zijn eigen atelier had staan. Dit alles met dank aan Naturalis. 
Moore schopte in zijn jongere jaren als kunstenaar graag tegen de gevestigde orde van punctueel apparaat, zo ook klassieke steensoorten als marmer. Hij maakte liever gebruik van andere, meer op de natuur geïnspireerde, voorwerpen. Zo kan je met een schuin oog misschien wel een bot, een stapeling stenen of bijvoorbeeld schelpen of takken herkennen in zijn werk. Het liefst maakte hij van deze vondsten eerst een klein gipsen model, waarop hij de vormen probeerde. Dit staat dus haaks op de liefde voor direct carving, die hij gedurende zijn tijd op de academie en de periode hier vlak na ontwikkelde. Uiteindelijk zou hij het zo fijn vinden om maquettes te maken in gips, dat hij van zijn atelier en huis op Perry Green, een apart gips atelier zou maken. Deze kan nog altijd zeven maanden per jaar bezocht worden. Tijdens je bezoek kan je genieten van het prachtige uitzicht, gevuld met het ruime, groene Engelse landschap en gigantische sculpturen in deze weide. Kijk ook vooral niet op van de tientallen schapen die dezelfde weide hun huis noemen. Ook deze diertjes vormden een inspiratie voor Moore. Zo erg, dat er een boek is uitgebracht, gevuld met zijn schetsen van deze dieren.

“My sculpture has a force, is a strength, is a life, a vitality from inside it, 
so that you have a sense that form is pressing from inside trying to burst.”

Moore was later in zijn carrière een van de eerste die grote vormen in polystyreen ging maken zodat ze later konden worden gegoten in brons. Moore was een goede verkoper en kon al vrij snel in zijn beeldend leven veel werk voor de openbare ruimte maken. Dit zorgde er ook voor dat het voor hem niet haalbaar was om alle beelden in steen op de juiste maat te maken. Samen met zijn assistenten was er dus al snel een zoektocht begonnen hoe hij snel grote modellen kon maken. Samen  ontwikkelden zij methoden om snel grotere modellen te maken, aangezien het voor hem praktisch niet haalbaar was om enorme beelden direct in steen te bewerken. Dit leidde tot het idee om een lichte, flexibele constructie te creëren waarin ze sneller modellen konden maken. De zogenaamde uitschuifbare kas-dakconstructie werd ontworpen als een soort tijdelijke werkruimte, die de kunstenaar in staat stelde om grote modellen te bouwen, vaak in polystyreen, die daarna in de juiste schaal en in verschillende materialen konden worden gegoten. Dit maakte het mogelijk voor Moore om grotere werken te realiseren zonder het bewerken van massieve blokken steen voor elk beeld.
De techniek van het snel modelleren in polystyreen had als voordeel dus dat het niet alleen licht was, maar ook gemakkelijk in verschillende vormen te snijden en te bewerken was. Hierdoor konden Moore en zijn team zijn ideeën sneller omzetten in grotere, voorlopige modellen, die daarna in brons of ander materiaal werden omgezet, wat het productieproces aanzienlijk versnelde!

“Museum Beelden aan Zee maakte in samenwerking met de Henry Moore Foundation een weloverwogen selectie uit zijn aanzienlijke oeuvre. Aan de hand daarvan, zo’n 70 sculpturen en objecten, wordt de artistieke visie en het maakproces zichtbaar van een van de belangrijkste vernieuwers van de moderne beeldhouwkunst. De tentoonstelling focust op de invloed van de natuur op zijn werk en de ontwikkeling die hij doormaakte als ambachtelijk beeldhouwer. Van ‘direct carving’ -het beeldhouwen zonder voorbereidende schetsen- tot in glasvezel uitgevoerde sculpturen en het experimenteren met het gieten van lood.
De geselecteerde werken tonen welk effect de materiaalkeuze had op de vorm, de maatvoering en het onderwerp van zijn beelden. Gedurende zijn carrière droeg het bij aan de ontwikkeling van enkele van zijn meest baanbrekende ideeën.” - Beelden aan Zee

“Vaak komen mijn ideeën voort uit eerdere ideeën en soms verwijs ik naar een eerste idee en maakt ik er een variatie op. Het lijdt geen twijfel dat dat werk verband houdt met eerdere sculpturen die ik heb gemaakt en die gebaseerd waren op schedels of op koepelachtige vormen met een inwendige structuur. Dit werk werd een combinatie van deze twee ideeën.’’ 

“Henry Moore is zonder twijfel een van de belangrijkste Engelse kunstenaars van de twintigste eeuw. Zijn fascinerende beelden balanceren op de scheidslijn tussen figuratie en abstractie en vormen nog altijd een bron van inspiratie voor tal van kunstenaars. Belangrijke thema’s in zijn oeuvre zijn ‘moeder en kind’ en ‘liggende mensfiguren’, die beide door Moore uitgebreid werden onderzocht.
Moore neemt vanaf de jaren twintig deel aan talloze tentoonstellingen, verkocht geregeld werk, kreeg opdrachten en verwierf op deze manier naam als belangrijk avant-garde beeldhouwer.
De Tweede Wereldoorlog bracht deze positieve ontwikkelingen echter tijdelijk tot stilstand. Henry Moore werd gedwongen om een functie als oorlogskunstenaar te aanvaarden. In die hoedanigheid maakte hij aangrijpende tekeningen, zogenaamde ‘shelter drawings’, van Londenaren die in metrostations schuilden voor de bombardementen.
In de jaren vijftig maakt hij grotere figuurgroepen. De prijzen voor zijn werk stegen aanzienlijk en zijn roem als internationale kunstenaar bleef toenemen. In latere jaren was hij commissaris van zowel de Tate Gallery als de National Gallery en mocht hij een groot aantal prijzen en eredoctoraten in ontvangst nemen,” aldus de catalogus van museum Beelden aan Zee. 

“Er zijn twee grote invloeden op mijn werk geweest. De belangrijkste is misschien wel het tekenen en modelleren naar de menselijke figuur – ik kijk al mijn halve leven naar het naakt. Vanuit ons lichaam begrijpen we de natuur; we kunnen er niet omheen. Dus de eerste invloed op mij kwam van het bestuderen en proberen te begrijpen van de menselijke figuur.’’
Henry Moore Foundation
De tentoonstelling kwam tot stand in nauwe samenwerking met de Henry Moore Foundation, opgericht in 1977 om zijn nalatenschap te beheren. De stichting conserveert niet alleen zijn sculpturen en tekeningen, maar beheert ook zijn huis, ateliers, omvangrijke archief en omringende landerijen.