Gezel in marmer: Een roman die je ziel vormt, steenslag voor steenslag. Verplichte literatuur voor iedere beeldhouwer!

Lieve beeldhouwers, steenliefhebbers en iedereen die geraakt wordt door het ambacht van het creëren,
Soms, heel soms, lees je een boek dat je tot in het diepst van je vezels raakt. Een boek dat je leest, herleest, en waarvan de personages en de setting zich vastbijten in je ziel als een beiteltje in zachte steen. Voor mij, Simone van Olst, beeldhouwer in steen, is dat Gezel in Marmer van Anjet Daanje. Dit is geen gewone roman; het is een monumentaal werk dat zo diep doordringt in de essentie van ons vak, dat ik het zonder twijfel verplichte literatuur durf te noemen voor iedereen die ooit een hamer en beitel heeft vastgehouden, of zelfs maar droomt van het werken met steen.

Ik ben nog aan het nazinderen van de indruk die dit boek op me heeft gemaakt. Het is alsof ik zelf, steenslag voor steenslag, deel heb uitgemaakt van het creëren van deze roman. De geur van het steenstof, de klank van de beitel op marmer, de spanning tussen kunstenaar en vakman; Daanje heeft het allemaal gevangen in taal die even scherp is als een pas geslepen beitel en even zacht als gepolijst marmer.

Toen ik dit boek in 2021 voor het eerst las, raakte het me al tot in de kern van mijn zijn. Het was een openbaring, een spiegel voor mijn eigen passie. Nu ik hem in 2025 weer herlees, blijft het net zo prachtig! Het is zeldzaam dat een boek na jaren nog dezelfde diepe snaar raakt en nieuwe lagen van betekenis onthult. Dit bevestigt voor mij de tijdloze kracht en relevantie van Daanje's meesterwerk.

Een duik in het marmeren hart van het ambacht
Wat maakt dit boek zo bijzonder voor mij, een beeldhouwer? Het is de ongelooflijke diepgang waarmee Daanje de wereld van het beeldhouwen beschrijft. Vanaf de eerste pagina word je meegezogen in de stoffige, maar magische sfeer van een atelier. Ze beschrijft het materiaal zo tastbaar, zo zintuiglijk, dat je het haast kunt ruiken en voelen. Het marmer, dat levende, complexe materiaal, wordt een personage op zich, met zijn grillen, zijn aders, zijn verborgen barsten en zijn schitterende potentieel. Als beeldhouwer weet ik: de steen is niet zomaar een blok; het is een gesprek, een dialoog, soms een strijd. Daanje vangt dit perfect.

Maar de ware kern van het boek, en wat het zo enorm indrukwekkend maakt, is de manier waarop het de relatie tussen de beeldhouwer en de steenhouwer ontleedt. Het is niet zomaar een samenwerking; Daanje tilt het op tot iets dat grenst aan een huwelijk. Een complex, soms pijnlijk, maar onlosmakelijk verbonden partnerschap.

Het huwelijk van kunstenaar en vakman
In de kern draait "Gezel in Marmer" om deze dynamiek. De beeldhouwer, gedreven door visie, emotie en een vaak ongrijpbare innerlijke wereld, en de steenhouwer, de vakman, de 'gezel' die de visie tastbaar moet maken. Dit is een relatie vol spanning:

• De visie versus het materiaal. De beeldhouwer droomt. De steenhouwer weet wat de steen kan dragen, waar de zwakke plekken zitten, hoe de aders lopen. Hij is de tolk van het marmer, de stem die zegt: "Dit kan wel, dit kan niet."
• De geest versus de hand. De kunstenaar creëert in zijn hoofd, op papier, in klei. De vakman vertaalt dit naar de fysieke, veeleisende arbeid van het hakken. Hij is de hand die de ideeën van de geest materialiseert, vaak met een precisie en kennis die de kunstenaar zelf niet bezit.
• Afhankelijkheid en eigenaarschap. De beeldhouwer is totaal afhankelijk van de kunde van de steenhouwer om zijn droom te verwezenlijken. Maar wie is dan de ware maker? De bedenker, of degene die het letterlijk vormgeeft? Dit vraagstuk wordt in het boek keer op keer, op subtiele maar indringende wijze, aan de kaak gesteld. Het is een strijd om erkenning, om eigenaarschap, om de ziel van het werk.
• Intimiteit en conflict. Dit is geen relatie die van een afstand kan bestaan. Ze werken zo dicht op elkaar, ademen hetzelfde stof in, voelen dezelfde spanning in het materiaal. Er is een diepgaande intimiteit die ontstaat uit gedeelde arbeid en een gedeelde passie. Maar juist die intimiteit leidt ook tot botsingen, tot misverstanden, tot momenten van afgunst en bewondering. Het is een weerspiegeling van de menselijke relatie in al zijn complexiteit.

Anjet Daanje slaagt erin deze dynamiek met zoveel fijngevoeligheid en psychologische diepgang te schetsen. Ze beschrijft niet alleen de technische aspecten van het werk – de beitels, de hamers, de stofwolken – maar ook de interne wereld van beide mannen: hun obsessies, hun twijfels, hun angsten en hun triomfen.

Een roman die vraagt om geduld en aandacht
"Gezel in Marmer" is geen boek dat je 'even' leest. Het is een roman die, net als het beeldhouwen zelf, vraagt om geduld en aandacht. De schrijfstijl is rijk, gelaagd, en soms zo gedetailleerd dat je de stof bijna van de pagina's voelt dwarrelen. De opbouw is meesterlijk, met een voortdurende beweging tussen het verleden en het heden, tussen de ruwheid van de steen en de verfijning van de emoties.

Ik moest, als beeldhouwer, soms mijn eigen werk even neerleggen en nadenken over de passages. Over de beschrijvingen van het 'leven' in het marmer, de uitdagingen van een moeilijke steen, de euforie van een perfecte slag. Het is een boek dat je uitnodigt om te reflecteren op je eigen proces, je eigen verhouding tot het materiaal, en misschien zelfs tot degenen met wie je samenwerkt.

De roman is bovendien doordrenkt van kunsthistorische referenties, zonder dat het zwaar of belerend wordt. Daanje weet feiten en fictie, ambacht en kunst, op een naadloze manier met elkaar te verweven, waardoor het verhaal een enorme rijkdom krijgt. Je leert over de praktijk van het beeldhouwen, over de geschiedenis van het ambacht, en bovenal over de menselijke ziel die daarin tot uitdrukking komt.

Waarom dit boek verplichte literatuur is voor iedere (hobby)beeldhouwer
Dit is de kern van mijn boodschap: als je ook maar een greintje passie voelt voor het werken met steen, móet je dit boek lezen.

1. Herkenning en verdieping. Je zult jezelf erin herkennen, of je nu een beginner bent die worstelt met de eerste vormen, of een ervaren beeldhouwer die de dialoog met de steen al kent. Het boek verdiept je begrip van je eigen ambachtelijke proces.
2. Inspiratie. Het is een bron van diepe inspiratie. Het herinnert je aan de schoonheid van het materiaal, de uitdaging van de vorm, en de magie van het creëren. Het zal je aanzetten tot nadenken over je eigen werk.
3. Waardering voor het ambacht. Het boek laat zien dat beeldhouwen meer is dan alleen hakken; het is een diepgaande, soms spirituele, relatie met de steen en de historie van een eeuwenoud ambacht. Het vergroot je waardering voor de kunstvorm zelf.
4. Inzicht in de relatie tussen kunst en vakmanschap. Het dwingt je na te denken over de onlosmakelijke band tussen de artistieke visie en de ambachtelijke uitvoering. Een essentieel inzicht voor elke maker.
5. Een prachtig geschreven roman. Los van de specifieke relevantie voor beeldhouwers, is "Gezel in Marmer" gewoonweg een prachtig geschreven roman. Het is literatuur van hoge kwaliteit die je meesleept, ontroert en aan het denken zet.

De manier waarop Anjet Daanje de rauwe, stoffige werkelijkheid van het atelier combineert met de verheven droom van de kunstenaar, de kwetsbaarheid van menselijke relaties met de onaantastbare hardheid van marmer, is ronduit briljant.

Mijn persoonlijke indruk en aanbeveling
Ik kan niet anders zeggen dan dat dit boek een diepe indruk op mij heeft gemaakt. Het is alsof Daanje een geheime toegang heeft gehad tot de ziel van het beeldhouwatelier, en de complexe dynamiek tussen de maker en het materiaal tot in de puntjes heeft ontleed. De personages zijn zo levensecht, hun strijd zo invoelbaar, dat ze nog lang na het omslaan van de laatste pagina bij je blijven.

Als je je ooit afvroeg wat er écht schuilgaat achter het creëren van een beeld in steen, dan is dit het boek dat je antwoorden zal geven. En als je die vraag al wist, dan zal dit boek je begrip en je passie alleen maar verdiepen.

Dus, lieve beeldhouwers, aarzel niet. Zoek een rustig moment op, schenk jezelf een kopje thee in (of een glas wijn, dat past ook goed bij de sfeer van dit boek), en duik in de wereld van Gezel in Marmer. Je zult er geen spijt van krijgen. Het is een investering in je passie, net als die ene perfecte beitel, of dat prachtige stuk steen.

Met de groeten van het atelier, en veel creatieve inspiratie,

Simone van Olst