'Mix and Stir': Een wereld in beweging – Hoe hedendaagse kunst mij, als beeldhouwer, anders leert kijken

Lieve kunstvrienden, collega-makers, en iedereen die gelooft in de grenzeloze kracht van creatie,

Vandaag neem ik jullie mee op een intellectuele reis die mijn blik op kunst, en daarmee ook op mijn eigen werk als beeldhouwer, diepgaand heeft beïnvloed. Ik duik in het boek 'Mix and Stir: New Outlooks on Contemporary Art from Global Perspectives' van Helen Westgeest en Kitty Zijlmans. Hoewel het boek in het Engels geschreven is en de academische diepgang soms vraagt om even extra rust te nemen, is de essentie ervan zo fundamenteel en verrijkend, dat ik, met mijn handen in de steen, absoluut over moet spreken.

Ernst van Alphens 'Seven Logics of Sculpture' heeft me geleerd om de onderliggende structuren van beeldhouwkunst te doorgronden. 'Mix and Stir' doet iets soortgelijks, maar dan op een veel breder, mondiaal canvas, en daagt daarmee de traditionele westerse kunstgeschiedenis uit. Het opent deuren naar nieuwe manieren van denken over kunst, haar context, haar makers en haar kijkers. En dat is iets wat ons, als ambachtslieden in een traditioneel vak, enorm kan inspireren.

De wereld als atelier: Voorbij de westerse canon
Wat dit boek zo indrukwekkend en noodzakelijk maakt, is de radicale verschuiving in perspectief die het bepleit. Al te vaak is kunstgeschiedenis geschreven vanuit een overwegend westers, eurocentrisch standpunt. 'Mix and Stir' doorbreekt deze blik en nodigt ons uit om hedendaagse kunst te bekijken vanuit globale perspectieven. Het gaat niet alleen over het toevoegen van 'niet-westerse' kunstenaars aan een bestaande lijst; het gaat over het fundamenteel heroverwegen van de categorieën, de theorieën en de criteria waarmee we kunst beoordelen en begrijpen.

​Het is alsof je altijd door één raam naar buiten hebt gekeken, en dit boek je uitnodigt om het hele huis rond te lopen, en te ontdekken dat er talloze ramen zijn, elk met een ander uitzicht. En elk uitzicht verrijkt je begrip van het geheel.

Westgeest en Zijlmans, beiden verbonden aan de Universiteit Leiden – en dat maakt de connectie voor mij als beeldhouwer in Leiden nog sterker! – pleiten voor een benadering die interdisciplinair en intercultureel is. Ze moedigen ons aan om de kunst te zien als een dynamisch, voortdurend 'mixend' en 'roerend' fenomeen, waarin invloeden, ideeën en praktijken voortdurend met elkaar in dialoog zijn, over culturele en geografische grenzen heen.

De metafoor van 'Mix and Stir': Een beeldhouwer denkt mee
De titel zelf, 'Mix and Stir', is al zo sprekend. Het is een metafoor die perfect past bij het creatieve proces. Als beeldhouwer 'mix' en 'stir' ik ook:

• Materialen. Ik meng verschillende steensoorten, of combineer steen met hout, metaal, of andere elementen. Elke combinatie roert iets nieuws op.
• Technieken. Ik experimenteer met traditionele beitels en raspen, maar ook met nieuwe schuur methodes of afwerkingen. Het 'roeren' van technieken leidt tot onverwachte texturen.
• Ideeën. Mijn inspiratie komt van overal: de natuur, menselijke emoties, architectuur, filosofie. Al die invloeden 'roer' ik door elkaar in mijn hoofd, totdat er een nieuwe vorm ontstaat.
• Context. Ik denk na over de ruimte waarvoor een beeld is bedoeld, de persoon die het zal bekijken, de verhalen die het kan vertellen. De context 'roert' mee in de uiteindelijke vorm.

Dit boek moedigt kunstenaars aan om deze mix en stir bewust te omarmen, om niet bang te zijn voor invloeden van buitenaf, maar deze juist te zien als bron van vernieuwing en diepgang.

Kernconcepten die mijn beeldhouwblik veranderden
​'Mix and Stir' introduceert verschillende methodologieën en concepten om hedendaagse kunst globaal te benaderen. Enkele daarvan hebben direct mijn blik op mijn eigen werk als steenbeeldhouwer beïnvloed:

• De noodzaak van decentratie: Dit is misschien wel de belangrijkste les. Het boek daagt je uit om te 'decentreren', oftewel: niet uit te gaan van één vast referentiepunt (traditioneel: westerse kunstgeschiedenis), maar te erkennen dat er meerdere centra van artistieke productie, theorie en receptie bestaan.

​- Reflectie op mijn werk: Dit heeft me doen nadenken over de 'universaliteit' van de vormen die ik maak. Spreek ik een universele taal, of is mijn esthetiek toch sterk Westers beïnvloed? Hoe kunnen vormen uit andere culturen (bijv. Afrikaanse sculpturen, Aziatische kalligrafie) mijn werk inspireren zonder dat ik aan culturele toe-eigening doe? Het gaat om openstaan voor invloeden, niet om kopiëren. Het moedigt me aan om breder te kijken dan de klassieke Griekse of moderne Europese beeldhouwkunst.

• Interdisciplinariteit en hybriditeit: Kunst is zelden puur. Het leent van andere disciplines (wetenschap, filosofie, sociologie) en combineert media en ideeën. Deze 'hybriditeit' is een kenmerk van hedendaagse kunst.

​- Reflectie op mijn werk: Hoewel ik met een traditioneel medium werk (steen), kan ik me afvragen: hoe kan ik mijn werk 'hybrider' maken? Kan ik nieuwe technologieën (zoals 3D-modellering voor mijn schetsen) integreren? Kan ik interdisciplinaire vraagstukken (bijv. klimaatverandering, menselijke emoties) in mijn stenen vormen gieten op een manier die verder gaat dan louter representatie? Kan mijn sculptuur deel uitmaken van een grotere installatie of een dialoog aangaan met andere kunstvormen?

• De rol van context en lokale kennis: Kunst is niet betekenisloos; het is altijd ingebed in een specifieke sociale, politieke en culturele context. 'Mix and Stir' benadrukt dat je kunst niet kunt begrijpen zonder de lokale kennis en de context van de maker te kennen.

​- Reflectie op mijn werk: Dit verdiept mijn waardering voor materialen. Een steen uit Brazilië heeft een ander verhaal dan een stuk marmer uit Italië. Het versterkt ook het belang van mijn eigen atelier in Leiden: de geschiedenis van de stad, de Nederlandse cultuur, mijn persoonlijke achtergrond; dit alles beïnvloedt de kunst die ik hier maak. Het moedigt me aan om meer over de herkomst van mijn stenen te vertellen, en over de verhalen die schuilen achter de technieken die ik gebruik. De ambachtelijke context van Beeldhouwatelier Simone van Olst is dan geen beperking, maar een unieke kracht.

• Het actieve aandeel van de kijker: Het boek stelt dat de betekenis van kunst niet alleen door de kunstenaar wordt gemaakt, maar ook door de kijker. Kunstwerken zijn 'open', en de interpretatie van de kijker, gebaseerd op zijn/haar eigen culturele achtergrond en ervaring, is essentieel.

​- Reflectie op mijn werk: Dit is een belangrijke les voor elke docent en maker. Het gaat er niet alleen om wat ik wil overbrengen met mijn beeld, maar ook om hoe het ontvangen wordt. Hoe kan ik beelden maken die open genoeg zijn voor diverse interpretaties, die mensen uitnodigen om hun eigen verhaal erin te zien? Dit versterkt ook mijn missie om een veilige en inspirerende omgeving te bieden in het atelier, waar cursisten hun eigen unieke stem in steen kunnen vinden, die weer anders zal resoneren bij hun kijkers.

• Voorbij dichotomieën (Bijv. ambacht vs. kunst): Het boek daagt vaak binaire opposities uit die de westerse kunstwereld heeft gedomineerd (bijv. high art vs. low art, autonomie vs. engagement). De 'mix and stir' benadering pleit voor het overbruggen van deze kloven.

​​- Reflectie op mijn werk: Dit is bijzonder relevant voor ons als beeldhouwers in steen. Traditioneel wordt beeldhouwen soms gezien als 'ambacht' in plaats van 'kunst'. Dit boek sterkt me in de overtuiging dat deze scheidslijnen arbitrair zijn. De diepgang van het maken, de verbinding met het materiaal, de expressie; al deze elementen maken het tot kunst, ongeacht de tools die je gebruikt of de traditie waaruit je put. Het is een pleidooi voor het vieren van de rijkdom van het ambacht als integraal onderdeel van de kunst.

De praktische impact op mijn atelier en lessen
​Het lezen van 'Mix and Stir' heeft niet alleen mijn theoretische begrip verdiept; het heeft ook praktische implicaties voor hoe ik naar mijn atelier kijk en lesgeef:

• Verbreding van de inspiratiebronnen: Ik moedig mijn cursisten nu nog meer aan om verder te kijken dan de klassieke voorbeelden. Wat inspireert hen buiten de westerse kunst? Hoe kunnen ze die invloeden vertalen naar hun werk in steen?
• Nadruk op context: Ik bespreek vaker de herkomst van de steen, de culturele context van bepaalde technieken. Waarom wordt albast bijvoorbeeld zo anders gebruikt in Italiaanse kerken dan in een modern atelier?
• Openheid voor interpretatie: Ik benadruk vaker dat het eindresultaat niet alleen mijn 'visie' is, maar ook een beginpunt voor de kijker om een eigen dialoog aan te gaan met het werk. Dit maakt het bespreken van elkaars werk in de les nog rijker.
• Vieren van de diversiteit in vorm: In een atelier waar iedereen met dezelfde materialen werkt, is het prachtig om te zien hoe elke cursist toch iets totaal unieks en persoonlijks creëert. 'Mix and Stir' helpt me deze inherente diversiteit nog meer te waarderen en te stimuleren.

Een noodzakelijk boek in een veranderende wereld
In een wereld die steeds meer met elkaar verbonden is, kunnen we kunst niet langer isoleren in enge, vooraf bepaalde categorieën. 'Mix and Stir' is een noodzakelijk boek voor iedereen die betrokken is bij kunst – of je nu maakt, kijkt, of doceert. Het is een oproep om nieuwsgierig te zijn, om verder te kijken dan je eigen culturele bubbel, en om de ongekende rijkdom van hedendaagse kunst in al zijn vormen en uitdrukkingen te omarmen.
​
Voor mij, als beeldhouwer in steen, heeft dit boek de complexiteit en de schoonheid van mijn vak in een groter, mondiaal perspectief geplaatst. Het heeft me sterker gemaakt in de overtuiging dat, hoe traditioneel mijn materiaal ook is, de kunst die ik ermee maak, en de manier waarop ik erover denk, volkomen hedendaags en relevant kan zijn. Het heeft me geïnspireerd om de grenzen van mijn eigen creativiteit te blijven 'mixen en stirren'.

Dus, als je klaar bent voor een uitdaging en je blik op kunst, en misschien wel op je eigen creatieve proces, wilt verbreden, dan is 'Mix and Stir: New Outlooks on Contemporary Art from Global Perspectives' een absolute aanrader. Het is een investering in je geest, net zoals een goede beitel een investering is in je handen. En de opbrengst is een wereld vol nieuwe perspectieven.
​
Met creatieve groet en een open blik op de wereld,
Simone van Olst