Van rotsblok tot meesterwerk: Jouw sculpturale reis in steen bij Beeldhouwatelier Simone van Olst

Lieve beeldhouwers in hart en nieren, steenliefhebbers en iedereen die droomt van het creëren van iets blijvends met eigen handen,

Welkom terug op de blog van Beeldhouwatelier Simone van Olst! Ik ben Simone. Vandaag neem ik jullie mee op een bijzondere reis: de complete cyclus van het creëren van een steensculptuur. Het is een pad dat begint bij een ruw, onbewerkt rotsblok en, met visie, vakmanschap en doorzettingsvermogen, kan eindigen in een meesterwerk dat generaties lang bewonderd kan worden. Dit proces, van de eerste vonk van een idee tot het moment dat een beeld klaar is om de wereld in te gaan, is een van de meest fascinerende en bevredigende ervaringen die je als kunstenaar kunt meemaken.

In ons atelier in Leiden hebben mijn collega Alex Sluimer en ik het voorrecht om vele studenten te begeleiden op deze intensieve, maar o zo lonende reis. We zien hoe een vaag idee langzaam vorm krijgt, hoe de dialoog met de steen leidt tot onverwachte ontdekkingen, en hoe de fysieke inspanning van het hakken en schuren resulteert in een object van schoonheid en betekenis. Het is een transformatieproces, niet alleen voor de steen, maar vaak ook voor de maker zelf.

Deze blog is bedoeld om jullie een inkijkje te geven in de verschillende etappes van dit avontuur. We zullen de praktische stappen, de creatieve overwegingen en de technische uitdagingen belichten, en laten zien hoe wij, bij Beeldhouwatelier Simone van Olst, ondersteuning bieden in elke fase. Of je nu een beginnend beeldhouwer bent die nieuwsgierig is naar het proces, of een meer ervaren kunstenaar die zijn vaardigheden in steen wil verdiepen, deze reis is voor iedereen die de roep van de steen voelt.

Fase 1: De vonk en de visie – Het ontstaan van een idee
Elke sculptuur begint met een idee, een inspiratiebron. Dit kan van alles zijn: een emotie die je wilt uitdrukken, een vorm die je fascineert in de natuur, een verhaal dat je wilt vertellen, of een abstract concept dat je wilt verkennen. Soms is het een helder, concreet beeld in je hoofd, soms niet meer dan een vaag gevoel of een richting.

• Inspiratiebronnen. We moedigen studenten aan om hun ogen en hart open te houden voor inspiratie in de wereld om hen heen. Dat kan een wandeling in de natuur zijn, een bezoek aan een museum, een muziekstuk, een gedicht, of een persoonlijke ervaring.
• Conceptontwikkeling. Zodra er een eerste vonk is, begint de fase van conceptontwikkeling. Wat wil je precies zeggen of laten zien? Welke sfeer moet het beeld ademen? Schetsen, schrijven, en het verzamelen van referentiemateriaal kunnen hierbij helpen. In het atelier stimuleren we gesprekken over deze eerste ideeën. Ikzelf, met mijn focus op intuïtie en expressie, kan helpen om de emotionele kern van je idee te vinden, terwijl Alex Sluimer, met zijn analytische blik, kan helpen om het concept te verhelderen en te structureren.
• Voorstudies (optioneel maar aanbevolen). Vooral bij complexere of figuratieve werken is het vaak verstandig om het idee eerst uit te werken in een makkelijker te bewerken materiaal, zoals klei of was. Dit stelt je in staat om volumes te verkennen, verhoudingen te testen en de compositie te verfijnen zonder de onomkeerbaarheid en de fysieke inspanning van het werken in steen. Zo’n maquette dient als een driedimensionale gids, maar is zelden een exacte kopie die slaafs gevolgd wordt; de steen heeft altijd nog zijn eigen inbreng.

Fase 2: De keuze van de steen – Een cruciaal moment
Met een helder(er) concept in gedachten, volgt een van de meest cruciale en soms ook lastigste stappen: het kiezen van de juiste steen. Dit is waar de dialoog met het materiaal daadwerkelijk begint.

• Steensoorten en hun eigenschappen. Elke steensoort (marmer, hardsteen, serpentijn, albast, zandsteen, graniet, etc.) heeft zijn eigen hardheid, textuur, kleur, tekening en bewerkbaarheid. De keuze van de steen moet passen bij het concept. Een robuust, krachtig idee vraagt misschien om een hardsteen of graniet, terwijl een verfijnd, delicaat ontwerp beter tot zijn recht komt in een fijnkorrelig marmer of een zachte albast.
• Formaat en vorm van het rotsblok. Is het rotsblok groot genoeg voor je ontwerp? Heeft het een vorm die al enigszins in de richting van je idee wijst, of moet er juist heel veel materiaal worden weggehaald? Soms kan de natuurlijke vorm van een ruw blok juist inspirerend werken en het ontwerp beïnvloeden.
• Kwaliteit van de steen. Het is belangrijk om de steen te controleren op eventuele (haar)scheuren, breuklijnen of onzuiverheden die problemen kunnen opleveren tijdens het hakken. In ons atelier hebben we een selectie van stenen beschikbaar en kunnen we adviseren over waar je kwalitatief goede steen kunt aanschaffen. We leren je ook hoe je een steen ‘leest’ op zijn potentieel en mogelijke valkuilen.

Fase 3: Het grote werk – Hakken, vormen en onthullen
Dit is de fase waar het fysieke werk echt begint, het hart van het steenbeeldhouwen. Het is een proces van wegnemen, van het bevrijden van de vorm die in de steen besloten ligt.

• Voorbereiding en uitzetten. Voordat je begint te hakken, wordt het ontwerp (of de hoofdlijnen ervan) overgebracht op de steen. Dit vereist nauwkeurig meetwerk. Alex Sluimer kan hierbij helpen met zijn expertise in technische tekening en het projecteren van vormen op een driedimensionaal blok.
• Het ‘openen’ van de steen. Het weghalen van de grote, overtollige stukken steen. Dit gebeurt vaak met zwaarder gereedschap, zoals een vuist (zware hamer) en een puntbeitel of een tandijzer. Het is belangrijk om hierbij al rekening te houden met de globale vorm en om niet te veel materiaal in één keer weg te halen. Veiligheid (veiligheidsbril, stofmasker, handschoenen) staat in deze fase absoluut voorop.
• Geleidelijke vormgeving. Stap voor stap werk je toe naar de definitieve vorm. Van grove massa naar steeds verfijndere volumes en details. Dit vraagt om constant observeren, het werk van alle kanten bekijken, en anticiperen op hoe het wegnemen van materiaal op de ene plek de vorm op een andere plek beïnvloedt. Ikzelf, Simone, begeleid dit proces vaak vanuit een meer intuïtieve hoek, helpend om de expressie en de flow van de lijnen te vinden, terwijl Alex kan assisteren bij het handhaven van structurele helderheid en proportionele juistheid.
• Gereedschap en technieken. Je leert werken met een breed scala aan handgereedschappen (diverse beitels, kloppers, raspen) en eventueel ook met elektrisch of pneumatisch gereedschap voor het grovere werk of specifieke effecten. Het beheersen van deze gereedschappen en het kennen van de juiste technieken is essentieel voor een goed resultaat.

Deze fase kan lang duren en vereist fysieke inspanning en doorzettingsvermogen. Er zullen momenten van flow zijn, waarin alles vanzelf lijkt te gaan, maar ook momenten van frustratie, wanneer de steen weerbarstig is of de vorm niet wil komen. Juist dan is de ondersteuning en feedback in het atelier van grote waarde.

Fase 4: De verfijning en afwerking – De huid van het beeld
Als de globale vorm is bereikt, begint de fase van verfijning en afwerking. Dit is waar het beeld zijn definitieve karakter en ‘huid’ krijgt.

• Detaillering. Het uitwerken van de fijnere details, het scherper aanzetten van lijnen, het verfijnen van overgangen tussen vlakken.
• Oppervlaktebehandeling. Dit is een cruciale stap die de uitstraling van het beeld enorm beïnvloedt. De mogelijkheden zijn legio:
  • Ruw gehakt. Laat de sporen van de beitel zichtbaar voor een krachtige, directe expressie.
  • Geschuurd. Met steeds fijnere soorten schuurpapier (of schuurstenen) wordt het oppervlak gladder gemaakt. Dit kan variëren van een matte, licht geschuurde afwerking tot een zijdezachte, bijna aaibare huid.
  • Gepolijst. Door het oppervlak intensief te bewerken met polijstmiddelen kan een hoogglans worden bereikt, die de kleur en tekening van de steen maximaal tot hun recht laat komen en het licht prachtig reflecteert. Dit is vooral effectief bij hardere steensoorten zoals marmer en graniet.
  • Andere technieken. Denk aan boucharderen (met een tandhamer een regelmatig putjespatroon creëren), frijnen (parallelle groeven aanbrengen), of het gebruik van zuren voor specifieke effecten (met de nodige voorzichtigheid).
• De keuze van afwerking. De gekozen afwerking moet passen bij het concept van het beeld en de eigenschappen van de steen. Een organische, natuurlijke vorm vraagt misschien om een andere afwerking dan een strak, geometrisch ontwerp. Alex en ik kunnen adviseren over de technische aspecten en de esthetische impact van verschillende afwerkingstechnieken.

Fase 5: Presentatie en reflectie – Het beeld in de wereld
Een sculptuur is pas echt ‘af’ als het op de juiste manier wordt gepresenteerd.

• Sokkelkeuze. Een passende sokkel kan een beeld letterlijk en figuurlijk verheffen. De sokkel moet harmoniëren met het beeld qua materiaal, vorm, kleur en proportie, maar mag het beeld zelf niet overschaduwen. Alex, met zijn oog voor structuur en presentatie, kan hier goed over meedenken.
• Plaatsing en belichting. Waar komt het beeld te staan? Hoe valt het licht erop? Zeker bij grotere, zware stenen beelden is dit een belangrijk aandachtspunt.
• Reflectie en evaluatie. Als het beeld klaar is, is het goed om even stil te staan bij het hele proces. Wat heb je geleerd? Wat ging goed? Wat zou je een volgende keer anders doen? Deze reflectie is essentieel voor je verdere ontwikkeling als beeldhouwer.
• Exposeren (optioneel). Voor sommige kunstenaars is het een droom om hun werk te exposeren. Hoewel dit niet voor iedereen het einddoel is, kunnen we in het atelier wel meedenken over mogelijkheden, het maken van een portfolio, of het schrijven van een artist statement.

Begeleiding op maat bij Beeldhouwatelier Simone van Olst
Zoals je ziet, is het creëren van een steensculptuur een veelomvattend proces. Bij Beeldhouwatelier Simone van Olst streven we ernaar om je in elke fase van deze reis de best mogelijke begeleiding te bieden.

• Individuele aandacht. We werken met kleine groepen, zodat er veel ruimte is voor persoonlijke feedback en instructie op maat, afgestemd op jouw niveau en jouw specifieke project.
• Gecombineerde expertise. Je profiteert van de gecombineerde kennis en ervaring van zowel mijzelf (Simone van Olst), met mijn focus op intuïtie, expressie en organische vormgeving, als van Alex Sluimer, met zijn expertise in analyse, structuur, geometrie en technische precisie. Deze twee benaderingen vullen elkaar prachtig aan en bieden je een breed perspectief.
• Professionele faciliteiten. Ons atelier is uitgerust met de nodige gereedschappen en voorzieningen voor het werken met steen. We zorgen voor een veilige en inspirerende werkomgeving.
• Een stimulerende gemeenschap. Leren van en met medestudenten is een waardevol onderdeel van de ervaring in ons atelier. Het delen van ideeën, het bespreken van uitdagingen en het vieren van successen creëert een stimulerende en ondersteunende sfeer.

De beloning van de reis
De weg van een ruw rotsblok naar een voltooid meesterwerk in steen is er een van toewijding, hard werken en soms ook frustratie. Maar de beloning is immens. Het gevoel van voldoening wanneer je een vorm hebt bevrijd die eerst alleen in je verbeelding bestond, de trots op een tastbaar resultaat van je eigen handen en visie, en de wetenschap dat je iets hebt gecreëerd dat de potentie heeft om langdurig te bestaan en anderen te inspireren – dat is onbetaalbaar.

Ben jij klaar om deze sculpturale reis in steen aan te gaan? Droom je ervan om je eigen ideeën en emoties te vereeuwigen in dit edele materiaal? Of je nu aan het begin staat of je vaardigheden verder wilt ontwikkelen, bij Beeldhouwatelier Simone van Olst in Leiden vind je de deskundige begeleiding en de inspirerende omgeving die je nodig hebt.

Bezoek onze website voor meer informatie over onze cursussen, workshops en masterclasses. Neem gerust contact met ons op voor een kennismakingsgesprek. We kijken ernaar uit om samen met jou de prachtige reis van rotsblok tot meesterwerk te ondernemen!

Met krachtige, creatieve groet,

Simone van Olst
Beeldhouwatelier Simone van Olst, Leiden